Naar de content

Stilvallen economie niet vanzelfsprekend gunstig voor klimaat

Mees Jansen, Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0)

Veel landen staan deels op non-actief, vanwege de coronacrisis. Kunnen we daardoor een reductie in de uitstoot van broeikasgassen tegemoet zien? Op korte termijn wel, zeggen de experts. Maar de nasleep van de economische crisis zou weleens een flinke opdoffer voor het klimaatbeleid kunnen betekenen.

24 maart 2020

Heldere kanalen in Venetië, een schonere lucht in China en Italië… De reden is dramatisch en ook voor de economie is het slecht als een land (deels) op slot gaat, maar het milieu vaart er wel bij.

Hoe zit dat met het klimaat? Een schrikkeljaar zorgt in Nederland al voor een halve megaton extra CO2-uitstoot, vanwege die ene extra dag in het jaar. Hoeveel invloed heeft een wekenlange stilstand dan? Brengt deze crisis de klimaatdoelstellingen dichterbij?

Een megaton in drie weken

De gemiddelde CO2-uitstoot in Nederland is ongeveer 175 megaton per jaar. Als de huidige maatregelen een maand gaan duren, zouden we naar schatting ongeveer 1,5 megaton minder CO2 uitstoten dan we onder normale omstandigheden doen, vertelt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool in Groningen. Het elektriciteitsverbruik op doordeweekse dagen is met 7 procent gedaald, het gasverbruik met ongeveer 10 procent, en er wordt ongeveer 25 procent minder benzine en diesel getankt – waarvan 3 tot 4 procent overigens een gevolg is van de verlaagde maximumsnelheid.

Op iets langere termijn dreigt er uitval van andere sectoren, zoals staalfabrieken, raffinaderijen en chemie, voorspelt Visser: “Duitse autofabrikanten sluiten hun deuren bijvoorbeeld al, dus is er minder staal nodig”. Het dempende effect van de crisis op de CO2-uitstoot wordt dan groter.

Pieter Boot, onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), komt met een vergelijkbare schatting. Het transport, in Nederland goed voor 35 megaton per jaar, lijkt afgelopen weken met ruwweg een kwart afgenomen, zegt ook hij. Omgerekend naar een maand scheelt dat 0,75 megaton CO2. In de gebouwde omgeving is er niet zoveel aan de hand, zegt Boot, want de besparing in emissies in de horeca en kantoren wordt deels opgeheven doordat de mensen nu thuis hun verwarming aan hebben staan. De rest van de besparing komt uit de glastuinbouw (in de ordegrootte van 0,5 megaton per maand) en de industrie. Boot: “De industrie is in zijn eentje goed voor 33 procent van alle emissies, en daar gaan de eerste bedrijven nu dicht.”

Als dat doorzet gaat het al snel om vele megatonnen – maar zo ver is het dus nog niet.

Het effect van het deels stilvallen van Nederland, in reactie op de coronacrisis, op de uitstoot van CO2. De terugloop in kerosinegebruik is een gevolg van het stilvallen van het luchtverkeer, en zit wegens een internationale afspraak niet in de nationale CO2-doelstellingen. Minder vliegen helpt dus niet om het Urgenda-klimaatdoel te halen.

Martien Visser, Hanzehogeschool Groningen

Urgenda

Wat voor invloed dit heeft op onze jaarlijkse uitstoot is koffiedik kijken, benadrukken beide heren. Niemand weet hoe lang deze crisis gaat duren, en of en hoe de maatregelen verder aangepast gaan worden. Om het Urgenda-vonnis (zie kader) uit te voeren is 9 megaton meer CO2-reductie nodig dan waar Nederland zichzelf zonder deze rechtszaak toe verplicht had. Als de maatregelen om de coronacrisis te beteugelen een half jaar ongewijzigd van kracht blijven, gaan we die 9 megaton dit jaar wel halen.

Boot: “Maar tot nu toe valt de meegetelde invloed weg tegen andere factoren. De warme winter van dit jaar scheelde 1,5 megaton CO2 uitstoot, en in Rotterdam is een kolencentrale buiten werking, goed voor 0,5 megaton besparing.”

Avjoska, via wikimedia commons, CC BY 3.0
Urgenda-vonnis

De Staat moet de uitstoot van broeikasgassen voor het einde van 2020 met 25 procent beperken ten opzichte van 1990. Dit is de uitslag van de rechtszaak die de stichting Urgenda voerde tegen de overheid. Hoger beroep hielp de Staat niet: op 20 december 2019 besliste de Hoge Raad dat het rechterlijk bevel in stand blijft. Het betekent dat Nederland dit jaar een kleine 50 megaton minder mag uitstoten dan in 1990. Dat is 9 megaton meer reductie dan waar de regering zelf op had ingezet.

En het vliegverkeer? “Dat veroorzaakt wereldwijd een paar procent van de totale uitstoot”, vertelt klimaatonderzoeker Detlef van Vuuren van het PBL. Hoewel voor Nederland het aandeel vliegverkeer in transport veel hoger is, wordt dat in de klimaatboekhouding niet toegeschreven aan een land – en helpt het dus niet om de nationale doelstelling te halen.

Wereldwijd zijn er schattingen bekend van de impact van de coronacrisis op de olievraag, vertelt Visser. “Dat gaat om enkele procenten. Een beetje extrapolerend zou dit betekenen dat ook de wereldwijde CO2-emissie met een paar procent zal dalen.” Dat is niet genoeg om onze doelstellingen uit het Parijsakkoord te halen, aldus Van Vuuren. “Hiermee stoten we nog altijd meer uit dan het systeem aarde opneemt, dus het CO2-gehalte in de lucht blijft gewoon stijgen.”

Lange termijn

Maar veel belangrijker is de invloed van de economische crisis op de langere termijn, zeggen de experts eensgezind. Heleen van Soest, klimaatonderzoeker bij het PBL, somt de belangrijkste vragen op: Krijgen we na afloop van deze periode minder aandacht en geld voor klimaatbeleid? Of juist meer, nu we zien wat er mogelijk is om van individuen te vragen? Wordt vertrouwen in wetenschap hierdoor groter of neemt het juist af? En wordt videobellen nu zo normaal dat we straks structureel minder (zakelijk) gaan vliegen? De coronacrisis zou best het begin kunnen zijn van een langer durende gedragsverandering, denkt Van Vuuren. Het grootste risico is echter dat er straks simpelweg geen geld meer is om te investeren in hernieuwbare energie, denken de experts.

Zoals klimaatwetenschapper Guido van der Werf van de Vrije Universiteit in Amsterdam het verwoordt: “Voor klimaatbeleid is welvaart nodig, en Covid-19 neemt daar flink wat van weg. Dat betekent simpelweg dat we de komende jaren waarschijnlijk minder geld over hebben voor de energietransitie, of dat het in ieder geval meer moeten concurreren met andere zaken. En dan krijg je op de lange termijn juist extra uitstoot van broeikasgassen, in plaats van minder.”

ReactiesReageer