Sterretjes over je lichaam

Diezelfde middag boekte ik met mijn laatste restje studiefinanciering mijn ticket naar Zuid-Amerika. Met twee vriendinnen zat ik een maand later in Panama. Op een dag liepen we op een eiland en zagen we voor de ingang van een duikschool een bord op de weg staan. Op het bord stond geschreven: ‘Vaar mee en zie bioluminescerend plankton’. Toen we geïnteresseerd bleven staan, kwam er al snel een jongen naar buiten. Hij zei dat als we iets cools wilden zien, we die avond mee moesten varen. Die avond zou de maan weg zijn. Wanneer het op het water donker was, kon je de lichtgevende reactie van het plankton zien.

Twee sterrenhemels

Het woord “bioluminescentie” komt van “bio” (leven) en “lumin” (licht). Plankton is in staat, als een reactie op beweging, chemische stofjes uit te scheiden die licht geven. Dit doet het plankton om zichzelf te beschermen tegen roofdieren. Een vis op zoek naar plankton die licht ziet flitsen, raakt afgeleid. Zo voorkomt het plankton opgegeten te worden. Die avond gingen we mee varen en de jongen had gelijk: We zagen iets ongelooflijk cools. Het leek alsof er twee sterrenhemels waren: boven én onder ons. Door de golfen van de boot, kwamen er trillingen in het water en zagen we miljoenen kleine lichtjes. We besloten te gaan zwemmen tussen het plankton. Bewegend met onze armen en benen leek het net alsof er duizenden sterretjes over ons lichaam schitterden.

Filmpje over bioluminescentie

Terug in Nederland, in het Prinses Maxima Centrum voor kinderoncologie, begon ik vervolgens met mijn onderzoek. Ons idee om een nieuwe manier te vinden om kinderen met kanker te opereren, keken we af bij het bioluminescerende plankton: Wat nou als we kankercellen licht konden laten geven? Dan is het voor de chirurg veel makkelijker ze te vinden en weg te snijden. Toch?

In de onderzoekswereld zijn we absoluut niet de eersten die het lichtgevende voorbeeld van de natuur gebruiken voor onderzoeksdoeleinden. In 1962 werd het zogeheten Green Fluorescent Protein (GFP) ontdekt, een lichtgevend eiwit dat wordt uitgescheiden door een speciaal soort kwallen. Door het GFP te binden aan andere eiwitten, ontdekten onderzoekers dat je processen in een cel kunt markeren. Deze volg je vervolgens met een microscoop die het lichtsignaal detecteert. Het gebruik van GFP werd vervolgens zo populair onder wetenschappers, dat de ontdekkers in 2008 hier de Nobelprijs voor de scheikunde voor ontvingen.

Oplichtende cellen

In ons lab houden we ons bezig met het binden van lichtgevende eiwitten aan kankercellen. Ons doel is om de kankercellen te laten reageren met de lichtgevende eiwitten, zonder de gewone cellen te laten oplichten. Met deze techniek zorgen we ervoor dat chirurgen méér kankercellen kunnen zien en wegsnijden, en minder ‘gezonde’ cellen weg opereren.

De moraal van dit verhaal? Reis ver en luister altijd naar je baas. Wie weet krijg je er ideeën van die zorgen voor een shinend onderzoek!