De Russische krant ‘Moskovski Komsomolets’ heeft tot nu toe geheime dagboekfragmenten gepubliceerd van Aleksander Miasnikov, een van de lijfartsen van Sovjetdictator Josef Stalin. Volgens de arts leed Stalin aan een slepende hersenaandoening die de dictator paranoïde, achterdochtig en daarmee nog moordlustiger maakte dan hij al was. Dat schrijft de Britse krant The Independent.
Miasnikov beschrijft in zijn dagboek hoe hij en zijn collega’s na de dood van Stalin, op 5 maart 1953, een autopsie uitvoerden op het levenloze lichaam van de dictator. “Daarbij troffen we een ernstige vorm van atheromatose (dichtslibbing van bloedvaten) aan. De ziekte was zich duidelijk al enkele jaren aan het ontwikkelen en heeft mogelijk een grote impact gehad op Stalins denken en handelen.”
Verder schrijft de arts: “Door zijn ziekte verloor Stalin zijn gevoel voor goed en fout, gezond en ongezond, vriend en vijand. De aandoening die ik bij Stalin aantrof kan karaktertrekken versterken, waardoor een toch al achterdochtig persoon paranoïde wordt.” Volgens Miasnikov werd zijn land jarenlang door een doodzieke man geregeerd.
Stalin regeerde de Sovjet-Unie van 1928 tot 1953 met keiharde hand. Volgens schattingen van de geheime dienst KGB stierven in de tijd dat Stalin aan de macht was 42,3 miljoen mensen een onnatuurlijke dood. Stalin liet massa’s burgers deporteren naar Goelags. Dat waren werkkampen in onherbergzame gebieden waar duizenden mensen omkwamen door honger, kou en uitputting. Kort voor zijn dood kondigde Stalin nog de bouw van vier nieuwe megagoelags in Siberië aan. Ook maakte hij bekend zijn legerofficieren opnieuw te willen ‘zuiveren’ van ‘vijanden van het communisme’.
De dagboeken van Miasnikov – die zonder twijfel echt zijn – kunnen een van de grootste vragen uit de recente geschiedenis helpen beantwoorden: Welke factoren maakte een dictator als Stalin tot wat hij was? Met andere woorden: beging Stalin zijn misdaden volledig rationeel of speelden er (ook) nog andere zaken mee?
Beria
Min of meer tegelijkertijd doken er in Rusland dagboeken op van Lavrenti Beria. Hij was van 1941 tot 1953 de baas van de NKVD, de gevreesde binnenlandse veiligheidsdienst van de Sovjet-Unie. Op Stalin na was hij de machtigste man van de Sovjet-Unie. Beria stond bekend als ‘de bloeddorstige dwerg’ en was een liefhebber van onder andere showprocessen en openbare executies. Ook vergreep hij zich regelmatig aan jonge meisjes en vrouwen. Zelfs Stalin zag zijn dochter Svetlana niet graag bij Beria in de buurt. Vanzelfsprekend behoorde Beria tot het kleine, gesloten kringetje rond dictator Stalin.
De dagboeken van Beria, die verschenen in de Moskouse krant Komsomolskaja Pravda maar waarvan de authenticiteit nog niet is vastgesteld, onthullen onder andere anekdotes over de Tweede Wereldoorlog.
Zo vertelt Beria over het bezoek van de Britse premier Winston Churchill aan Moskou, in augustus 1942. Beria schrijft vol trots dat hij Stalin adviseerde om toch vooral Churchills sympathie te winnen door hem dronken te voeren. Dat lukte, de premier werd stomdronken van de wodka en wist niet meer goed waarom hij ook alweer naar Moskou was gekomen.
“Het is goed om de zwakte van je vijanden van tevoren te kennen” noteerde Beria tevreden toen Churchill weer vertrokken was. Kort na het overlijden van Stalin werd Beria gearresteerd en ter dood veroordeeld.
Verder onderzoek moet nog uitwijzen of de dagboeken van Beria echt zijn. Als dat het geval is geven ze een uniek kijkje in hoe het er in het nog altijd gesloten wereldje aan de top van de oude Sovjet-Unie aan toe ging.