Het Amerikaanse voedingssupplement Craze blijkt een verboden amfetamine-variant te bevatten. Dat publiceren drie chemici, waaronder een onderzoeker van het RIVM, op de website van het tijdschrift Drug Testing and Analysis. Hun analyse heeft een stof aan het licht gebracht die sterk lijkt op de drug Crystal Meth – bekend van de TV-serie Breaking Bad. De producent bestrijdt de bevindingen.
De analytisch chemici winden er in Drug Testing and Analysis geen doekjes om. Er zit zoveel van de methamfetaminevariant in Craze dat het er nooit ‘toevallig’ in terecht kan zijn gekomen. En het zal ook vast geen toeval zijn dat op het label van Craze een andere amfetaminevariant staat – die er niet in zit. Het is eerder voorgekomen dat fabrikanten met zo’n spookvermelding dopingautoriteiten op het verkeerde been proberen te zetten.
In het wetenschappelijke artikel uiten de onderzoekers geen expliciete beschuldigingen. Maar in een persbericht zegt eerste auteur Pieter Cohen, werkzaam bij Harvard Medical School: “Het is alarmerend dat we in een populair sportsupplement een drug hebben gevonden waarvan het effect op mensen nog nooit is onderzocht. De gezondheidsrisico’s van het gebruik van met drugs verrijkte supplementen zijn niet te onderschatten.”
Postieve dopingtests
Het is nog niet bekend of gebruikers van Craze daadwerkelijk problemen met hun gezondheid hebben gekregen. Craze is één van de vele workout boosters die sporters in staat stellen hun training langer vol te houden. Het relatief nieuwe middel werd enthousiast ontvangen. De website Bodybuilding.com bombardeerde het in 2012 zelfs tot New Supplement of the Year. Maar met de stijgende populariteit werd Craze steeds vaker gelinkt met positieve dopingtests. Zoals bij de Britse fitnessgoeroe Rob Riches die vanwege Craze positief testte tijdens een Brits fitnesskampioenschap op 21 april van dit jaar.
Het onderzoek uit Drug Testing and Analysis maakt nu duidelijk waarom: Craze bevat substantiële hoeveelheden van de aan methamfetamine verwante verbinding N,alfa-diethylfenylethylamine, kortweg N,α-DEPEA. En niet het N,N-diethylfenylethylamine (N,N-DEPEA) dat de fabrikant op het label vermeld heeft. De verschillen zijn op het eerste gezicht minimaal, maar de praktische gevolgen zijn vérstrekkend.
Een blik op de chemische structuur van beide stoffen maakt duidelijk wat hier aan de hand is.
Het ligt voor de hand zowel de trainingsbevorderende effecten van Craze als de positieve dopingstest te verklaren uit de aanwezigheid van N,α-DEPEA en de sterke gelijkenis met methamfetamine. Van die laatste stof is het effect op de mens goed bekend. Het is een sterk oppeppend middel dat tegenwoordig bekend is als harddrug (speed), met een werking vergelijkbaar met die van cocaïne. Maar in de Tweede Wereldoorlog werd het veelvuldig toegepast door soldaten; die konden er langer mee doorvechten en kregen minder snel honger.
De onderzoekers verwachten dat N,α-DEPEA minder sterke effecten zal hebben. Van dit middel zijn alleen resultaten bekend van dierstudies. Volgens de website ergogenics.org, doorgaans op het gebied van voedingssupplementen goed ingevoerd, is in de stof in 1988 gepatenteerd. Het zou een stimulantium zijn dat ook pijngevoelens kan afremmen. Opmerkelijk detail: de uit het dieronderzoek afgeleide dosis voor humane toepassing bedraagt 30 milligram. Precies in de range van de N,α-DEPEA doses die bij de recente analyses van Craze zijn gevonden. Woordvoerder Dries de Kaste van het RIVM: “We hebben in Craze een hoeveelheid N,α-DEPEA aangetroffen van 6 mg/gram. Gezien de volgens het etiket te gebruiken hoeveelheid komt dat neer op 35 mg N,α-DEPEA per dosering”.
Geen frisse reputatie
Met name in de Verenigde Staten hebben de onderzoeksresultaten voor het nodige tumult gezorgd. Nieuwsorganisatie USAToday pakte uit met een uitgebreide reportage waarbij Craze producent Driven Sports er flink van langs krijgt.
Daarbij speelt ongetwijfeld mee dat Driven Sports oprichter Matt Cahill niet bepaald een frisse reputatie heeft. In 2002 overleed een Amerikaanse teenager na een overdosis vermageringspillen geproduceerd door een eerder bedrijf van Cahill. De pillen zouden dinitrofenol bevatten. Een eeuw geleden was dat een populair algemeen gebruikt vermageringsmiddel, maar tegenwoordig is het in die toepassing verboden vanwege de gezondheidsrisico’s.
Driven Sports heeft de levering van Craze inmiddels stopgezet maar spreekt krachtig tegen dat het bewust de door de onderzoekers geïdentificeerde methamfetaminevariant heeft toegevoegd. Het bedrijf verwijst naar het op het etiket vermelde N,N-DEPEA. Dat zou gewonnen worden uit orchideeën en daarom misschien niet helemaal zuiver zijn.
Op zijn website voert het bedrijf als verweer dat N,β-DEPEA (een andere structurele variant van methamfetamine) in Craze aanwezig zou zijn. Bij dit molecuul ligt de CH2-CH3 groep nog een positie verder naar links.
Hoe dit dan de positieve dopingsresultaten zou kunnen verklaren is onduidelijk. Deze β-variant lijkt immers veel minder op methamfetamine. Het is nog maar de vraag of het dan toch op een vergelijkbare manier door het menselijk lichaam wordt afgebroken.
Opstelling voor GC-MS (gaschromatografie in combinatie met massaspectrometrie).
perch-cicBovendien zijn de onderzoekers in Drug Testing and Analysis stellig over de structuur van de door hen aangetroffen verbinding. Hun high-tech analyse, een combinatie van gaschromatografie, vloeistofchromatografie massaspectrometrie en NMR leidt volgens hen tot één conclusie: Craze bevat N,α-DEPEA.
Dries de Kaste van het RIVM licht toe: “De aanwezigheid van N,α-DEPEA in Craze is inmiddels bevestigd door vijf laboratoria. Behalve het RIVM gaat het om labs in Australië, Zweden, Korea en de Verenigde Staten. Het Koreaanse lab heeft de aanwezigheid van deze verbinding in het Nederlandse monster bevestigd met een referentiestandaard. NMR onderzoek leverde daarbij het definitieve bewijs van de identiteit. Daarmee weten we waar ieder C-atoom zich bevindt ten opzichte van alle andere.”
Designer drug
Tenslotte zijn er nog de berichten uit Korea, waar eerder dit jaar een lading N,α-DEPEA in beslag blijkt te zijn genomen. De Koreaanse autoriteiten vermoeden daarmee een illegale handel in designer drugs op het spoor te zijn. En waarschijnlijk is de methamfetamine-variant daarmee óók beschikbaar voor wie het aan zijn fitnesspoeder zou willen toevoegen.