Sinds de Japanse onderzoeker Shinya Yamanaka in 2006 huidcellen omvormde tot stamcellen, zijn er over de hele wereld onderzoeksgroepen bezig de vele mogelijkheden van deze cellen te ontginnen. Een orgaan gekweekt uit iemands eigen stamcellen wordt niet afgestoten door het lichaam. Gekweekte miniorgaantjes en organen-op-een-chip brengen medicijnen op maat (_personalized medicine_) binnen handbereik. In dit cahier beschrijven wetenschappers, ingenieurs, artsen en ethici vanuit hun discipline de verschillende type stamcellen en de vele mogelijke toepassingen die deze de medische wetenschap gaan bieden. Van de huidige praktijk tot (controversiële) toekomstdromen.

Stamcellen zijn er in soorten en maten. Ze zijn pluri-, multi- of unipotent, en afkomstig van embryo's, volgroeide weefsels of van gewone lichaamscellen. Deze geïnduceerde pluripotente stamcellen kunnen, net als embryonale stamcellen, in principe alle celtypen van het lichaam produceren. Alleen zijn deze cellen, omdat ze niet van embryo's afkomstig zijn, ethisch onomstreden. Dat maakt niet alleen onderzoek aan stamcellen eenvoudiger maar ook allerlei nieuwe klinische toepassingen komen hierdoor in het vizier.

Voor kwaadaardige ziekten zoals leukemie worden in de kliniek al stamceltransplantaties uitgevoerd. En nieuwe mogelijkheden liggen in het verschiet voor het printen van weefsels en kweken van organen. Stamcellen hebben de weg naar de kliniek gevonden. Van beenmergtransplantatie tot geprinte weefsels.

Jaren onderzoek is nodig voordat stamcellen geschikt zijn voor een therapie of als testmodel voor een ziekte. Dat onderzoek is soms fundamenteel, enkel gericht op het begrijpen van hoe een cel werkt, zonder directe toepassing in het verschiet. Toch levert dit onderzoek vaak de sleutel voor klinische toepassingen. Onderzoekers en ingenieurs zoeken naar nieuwe mogelijkheden om ziekten te bestuderen en medicijnen te ontwikkelen. Van organoïden tot _personalized medicine_.

De kennis over stamcellen heeft niet alleen geleid tot nieuwe toepassingen voor het behandelen en genezen van mensen en dieren, maar ook tot toepassingen die eerst nog ondenkbaar waren. Designerbaby's en dieren als orgaandonor. Als het technisch mogelijk is, is de kans groot dat het ook ooit gaat gebeuren. Maar willen we dat wel?

Dit thema is een bewerking van het cahier 'Stamcellen', uitgegeven door de stichting Biowetenschappen en maatschappij (BWM). Meer thema's van BWM: * "Genen en gezondheid":https://www.nemokennislink.nl/thema/genen-en-gezondheid * "Het geneesmiddel":https://www.nemokennislink.nl/thema/het-geneesmiddel * "Het menselijk lichaam":https://www.nemokennislink.nl/thema/het-menselijk-lichaam