Madrid, Barcelona, Nederland… ESA’s satelliet Envisat pikt ze er zó uit. Meetinstrumenten op deze aardobservatie-satelliet brengen de mondiale luchtvervuiling afkomstig van diverse bronnen in kaart.
Een internationaal team van wetenschappers heeft de hoeveelheid stikstofdioxide (NO2) in de atmosfeer gemeten op basis van satellietgegevens. Aan het project deden onderzoekers aan de Duitse Universiteiten van Heidelberg en Bremen, maar ook het Belgische Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BRIA-IASB) en het Nederlandse KNMI mee. Het team bewerkte 18 maanden aan data van het Sciamachy-instrument om de scherpste kaart van stikstofdioxide in de atmosfeer ooit te maken.
Energiecentrales, zware industrie, verbrandingsmotoren en verbranding van biomassa produceren allemaal stikstofdioxide. Het gas is een bron van smog en zure regen, maar kan door het ontstaan van fijnstof ook ademhalingsklachten opwekken. Door een combinatie van data afkomstig van Envisat’s Sciamachy-instrument en metingen van grondstations is nu de nauwkeurigste NO2-kaart ooit gemaakt. De resulutie is 60 bij 30 kilometer, genoeg om afzonderlijke steden te kunnen onderscheiden. Het GOME-instrument haalde een veel lagere resolutie.
Concentraties van stikstofdioxide in Europa
Universiteit van HeidelbergScheepvaartroutes
De grootste stikstofdioxideproducenten in Europa zijn het Duitse Ruhr-gebied, Nederland (met name de Randstad) en België. Ook Noord-Italië kan er wat van, waarbij de Alpen zich als een natuurlijke barrière opwerpen. Ook steden als Madrid, Barcelona en Parijs zijn zichtbaar op de kaart.
Op de wereldkaart van NO2-uitstoot speelt Europa zeker mee, maar de grootste producenten zijn industriële gebieden als het Noord-Oosten van China en de Verenigde Staten. Ook Zuid-Afrika, met zijn vele kolencentrales, springt eruit. Zelfs scheepvaartroutes op de Indische Oceaan (tussen India en Indonesië) en op de Rode Zee zijn te onderscheiden.
Wereldkaart van stikstofdioxide in de atmosfeer
Universiteit van HeidelbergVingerafdruk
Het instrument Sciamachy (Scanning Imaging Absorption Spectrometer for Atmospheric Chartography) op de Envisat-satelliet meet gasconcentraties in de atmosfeer met een ongekende precisie. Het principe werkt als volgt. Elk gas absorbeert bepaalde kleuren licht uit het zonlicht; die absorptielijnen vormen een vingerafdruk, en Sciamachy kan die aflezen. Het instrument meet – loodrecht naar beneden of schuin door de atmosfeer – hoeveel deeltjes van een bepaald gas in de kijklijn zitten. Zo kunnen wetenschappers de samenstelling van de atmosfeer in kaart brengen.
Envisat heeft tien verschillende instrumenten voor aardonderzoek aan boord. Sciamachy onderzoekt concentraties van chemische stoffen in de atmosfeer; de Advanced Along-Track Scanning Radiometer (AATSR) meet wereldwijd de watertemperatuur en de Medium Resolution Imaging Spectrometer (MERIS) meet de hoeveelheid zonlicht die de oceanen reflecteren. _(Bron: EADS Astrium)
Klik op de afbeelding voor een grotere versie._