In de interactieve installatie Channels delen bezoekers van de tentoonstelling Living looonger hoe zij aankijken tegen veroudering. De ontwerpers aan het woord.
‘Ik voel me nog altijd kind’, ‘Ik zou nu gelukkig kunnen sterven’ en ‘Mijn leven wordt leuker naarmate ik ouder word’. Wie de tentoonstelling Living Looonger in De Studio van NEMO bezoekt, zal de drie kubus-achtige installaties met deze stellingen erop niet ontgaan. De buitenkanten van de ‘biechthokjes’ laten bijdragen zien van eerdere bezoekers die hun ideeën over deze onderwerpen delen. Aan de binnenkant kunnen bezoekers zelf plaatsnemen om stil te staan bij de gedachten en gevoelens die het thema van de expositie bij hen oproept.
Een van de ontwerpers van deze interactieve installatie is Joris van Oers, ontwerper bij Studio Krom. Samen met Cas Slaats ontwierp hij ook de eerdere versie van Channels die bij de tentoonstelling Energy Junkies werd gebruikt. Voor deze tentoonstelling hebben de makers het een en ander aangepast. Zo is de installatie nu herbruikbaar voor toekomstige thema’s en zijn de beelden middels ondertiteling toegankelijker voor doven en slechthorenden. “Maar het doel is hetzelfde gebleven”, vertelt Van Oers. “Namelijk de gevoelens, meningen en overwegingen van het publiek proberen te vangen.”
Joris van Oers (l.) en Cas Slaats van Studio Krom naast hun installatie Channels
DigiDaan voor NEMOAndere perspectieven
Bij het ontwerpen van de installatie dacht het tweetal direct aan een soort biecht, vertelt Van Oers. “Dat is immers ook een plek waar je vrij kan spreken over waar je mee zit, wat je voelt en welke gedachten je daarover hebt.” Toch is de invulling uiteindelijk iets anders geworden, vertelt de ontwerper. “Hoewel het reflectieve aspect ervan ons erg aansprak, staan bij een kerkelijke biecht toch vooral schuldgevoelens centraal. Terwijl wij met deze installatie juist ruimte wilden geven aan alle mogelijke emoties die een onderwerp op kunnen roepen.”
En dat zijn er best wat, denkt Van Oers. De thema’s die NEMO behandelt zijn over het algemeen namelijk vrij groot. Ook in deze tentoonstelling, waarbij bezoekers worden meegenomen in zowel de mogelijkheden om langer te leven, als de consequenties daarvan. “Het is best veel wat er dan op je afkomt”, aldus Van Oers. “Juist daarom wilden we ruimte geven aan ook de individuele personen, en wilden we horen hoe zij naar thema’s als deze kijken.” Hij vindt met name de reflecties van mensen die anders denken dan jij interessant. “Je krijgt dan als het ware een soort referentiekader van waar je staat met je wereldbeeld ten opzichte van je medemens.”
Alleen in de ruimte
Om ervoor te zorgen dat bezoekers hun denkbeelden ook daadwerkelijk openhartig kunnen en willen delen, moeten de bezoekers wel het gevoel hebben dat ze open en ongestoord kunnen spreken. En dus kregen de heren van Studio Krom een lastige taak. Want hoe geef je mensen het idee dat ze vrijuit kunnen spreken, als ze midden in een museum zitten? “Dat is inderdaad wel ingewikkeld”, lacht Van Oers. “Maar we hebben daar flink ons best voor gedaan.” Zo plaatsen de makers filters over de video's op de buitenkanten van hokjes, zodat je als bezoeker niet herkenbaar in beeld komt. En zijn de kubussen zelf zo in de ruimte opgesteld dat andere bezoekers er niet makkelijk achterlangs kunnen lopen.
Verder zijn binnenkanten van de kubussen bekleed met groene natuurlijke stof, die niet alleen ter sfeer dient, maar ook geluid dempt. Ook sluiten de installaties compact om je heen, en spelen er - nog voordat de stelling in beeld komt - allerlei natuurgeluiden waardoor je rustig in je eigen wereldje kan komen. Van Oers: “Waar de buitenkant er dus eigenlijk uitziet als een soort robuuste schil, hebben we als contrast de binnenkant heel zacht gemaakt met natuurlijke vormen en materialen om zo een soort rust te creëren."
— Joris van OersOf je jouw eigen reflecties met anderen wil delen, is altijd aan jou zelf
En dat lijkt zijn vruchten af te werpen. Zelfs bij de eerdere versie - nog vóór de extra aanpassingen - waren de ontwerpers al positief verrast over hoe eerlijk en open mensen waren in hun bijdragen. “Bepaalde reacties waren zelfs wat heftig voor ons om te horen. Sommige mensen werden namelijk heel emotioneel. Ze schaamden zich bijvoorbeeld, of voelden zich heel schuldig.” Dat je deze gevoelens allemaal in het museum kan meekrijgen, heeft volgens hem een grote meerwaarde. “Een van de doelen van de installatie is immers om te horen hoe anderen naar het leven kijken.”
Visuele keuzes
De ontwerper vindt het duidelijk leuk om op deze manier via de designkeuzes de ervaring voor de bezoekers te verbeteren. “Het is als een soort grote speeltuin vol visuele keuzes”, lacht hij. Zo is de filter die gebruikt wordt om bezoekers onherkenbaar te maken een knipoog naar de scheidingswand die er vroeger in biechthokjes zaten, vertelt Van Oers. "Tegelijkertijd moet je waken dat je niet afleidt met allerlei grafisch geweld, en moet het natuurlijk ook functioneel gewoon goed zijn.”
Zoals de automatisch gegenereerde ondertiteling bijvoorbeeld, die nu onder de beelden te zien is. Aan de ene kant maakt het de denkbeelden van andere bezoekers toegankelijk voor doven en slechthorenden. Tegelijkertijd scheelt dat werk voor de onderzoekers van het Meertens Instituut, die de opnames gebruiken voor taalkundig onderzoek naar de manier waarop mensen over veroudering spreken. “Dat is voor hen dus ook wel fijn”, aldus Van Oers. “Eerder moesten zij eerst alle teksten volledig handmatig transcriberen.”
Hoewel het dus voor zowel de tentoonstelling als het onderzoek fijn is als bezoekers hun verhalen delen, is dat overigens niet verplicht, benadrukt Van Oers. “Of je jouw eigen reflecties met anderen wil delen, is altijd aan jou zelf. Biechten in de Channels kan een mooie en waardevolle ervaring zijn, ook als je besluit je bedenkingen voor jezelf te houden.”
