Rechter beveelt Nederland CO₂-uitstoot te verminderen

Dat Nederland maar een klein land is, dat net iets meer dan een half procent bijdraagt aan de totale uitstoot van CO₂, doet daar kennelijk niks aan af. Elke uitstootvermindering telt, stelt de rechtbank. Dus kan de staat zich niet verschuilen achter het argument dat de Nederlandse inspanning een druppel op een gloeiende plaat zal zijn. Nederland zou als geïndustrialiseerd land voorop moeten lopen. Ook zijn de kosten om het beleid te wijzigen niet onaanvaardbaar hoog.

De rechtbank betreedt met dit bevel – volgens zichzelf in elk geval – niet het terrein van de politiek. De Nederlandse Staat moet zelf immers bepalen hoe ze de extra broeikasgasreductie wil gaan bewerkstelligen. Ook vindt de rechter niet dat hij op de stoel van de wetenschapper is gaan zitten: De overheid is het eens met Urgenda over de noodzaak onder de twee graden opwarming te blijven en zelfs over de totale beperking van de uitstoot die wereldwijd aan het einde van de eeuw gehaald moet zijn. Daar ging de rechterlijke uitspraak dus helemaal niet over.

Gammele brug

Gareth Davies, professor Europees Recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam, vindt de uitkomst van de rechtszaak interessant. “Vorige week zei ik nog op een congres dat ik niet verwachtte dat Urgenda zou winnen. Dat had ik dus mis”, vertelt hij aan de telefoon. Het meest bijzondere aan de uitspraak vindt hij dat de rechter hiermee de kwalijke invloed van broeikasgassen uit de speculatieve sfeer haalt, en overplaatst naar de vaststaande feiten. “Als de overheid een gammele brug boven een woonwijk bouwt, of giftige chemicaliën in een rivier pompt, vindt iedereen het logisch dat een rechter ingrijpt. Daarmee brengt de overheid immers mensen in gevaar. Het is interessant dat de rechter de klimaatverandering in dezelfde categorie plaatst”, zegt Davies.

Dat de rechter de Nederlandse regering er op wijst er zelf ook zo over te denken maakt de zaak nog boeiender, vindt hij. “De overheid wordt tegen zichzelf geciteerd. Misschien moeten politici vanaf nu dus wat beter op hun woorden gaan letten?”

Of soortgelijke rechtszaken na deze uitspraak in andere landen ook een kans maken vindt Davies lastig te zeggen. Het aansprakelijkheidsprincipe geldt in veel landen wel, maar hoe de afweging gemaakt wordt kan verschillen. Klimaatverandering is schadelijk en leidt tot slachtoffers – maar dat geldt voor een hoog werkloosheidscijfer ook. In veel landen zal de conclusie zijn dat dit een politieke afweging is. “En die kans is ook in Nederland groot, als er een hoger beroep komt”, zegt Davies. “Hoe hoger je komt in de rechtsgang, hoe conservatiever er meestal geoordeeld wordt.”

Boetes?

Wat de consequenties zijn als Nederland de vereiste broeikasgasreductie niet haalt, is onduidelijk. In theorie kunnen er dan boetes uitgedeeld worden, maar erg gebruikelijk is dat niet. In feite betaalt de overheid de dwangsom dan, zij het indirect, aan zichzelf. Overigens is het de verwachting dat de Nederlandse Staat in hoger beroep gaat.