Naar de content

Razend achter het stuur

Mw007 voor Wikimedia via CC BY-SA 4.0

Bumperklevers, smartphonegebruikers en linksrijders. Sommige weggebruikers halen het bloed onder je nagels vandaan. Het gevolg? Veel gevloek achter het stuur en hier en daar een middelvinger. Wat maakt dat we ons op de weg zo anders gedragen dan in de supermarkt? En hoe beïnvloedt dit ons rijgedrag?

22 februari 2023

We denken beschaafd te zijn, tot we in de auto stappen. Een partijtje schelden achter het stuur is nog tot daaraantoe, maar sommige mensen gaan een stapje verder en worden echt woedend. Onhandig, want uit onderzoek blijkt dat heftige emoties ons rijgedrag wel degelijk kunnen beïnvloeden. “Als je erg boos bent kun je bijvoorbeeld last krijgen van een soort tunnelvisie”, legt hoogleraar verkeerspsychologie en mobiliteitsbehoud Dick de Waard van de Rijksuniversiteit Groningen uit. “Je neemt daardoor minder goed waar en dat maakt het lastiger om risico’s goed in te schatten.”

Een vrouw achter het stuur van een auto steekt haar hand op.

“In de afgesloten ruimte van een auto voelen we ons anoniem”, verklaart onderzoeker Ragnhild Davidse.

 Ozlady voor Flickr via CC BY-NC 2.0

Anonimiteit zorgt voor nijd

Daarnaast kan boosheid ook tot agressief rijgedrag leiden: road rage. “Mensen gaan dan bijvoorbeeld harder rijden en accelereren, bewust bumperkleven of afsnijden als overdreven reactie op het gedrag van anderen. Dit kan voor heel gevaarlijke situaties zorgen en het gaat dus wel wat verder dan iemand uitschelden die je toch niet kan horen”, zegt onderzoeker Ragnhild Davidse van de Stichting voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV).

Hoe komt het dat we ons soms zo laten gaan achter het stuur? “In de afgesloten ruimte van een auto voelen we ons anoniem. Daardoor zijn we een stuk minder gevoelig voor sociale controle”, zegt Davidse. De Waard is het daar mee eens: “Dat gevoel van anonimiteit maakt echt een groot verschil. Als mensen elkaar goed kunnen zien, bijvoorbeeld doordat ze allebei in een cabrio rijden, is de kans veel minder groot dat ze naar elkaar gaan schreeuwen.”

Volgens De Waard zorgt het gebrek aan communicatiemogelijkheden in de auto dan ook voor veel misverstanden, en dus irritaties. “Het is voor sommige ouderen bijvoorbeeld helemaal geen gek idee om wat meer de tijd te nemen op de weg. Voor deze groep is het nu eenmaal wat lastiger om alles in zich op te nemen, dus zijn ze wat trager in het verkeer. Dat is geen opzet, maar zo voelt het soms wel en dat wekt bij sommige mensen veel frustratie op.” Bij voetgangers en fietsers is dit veel minder, want zij hebben de kans om meteen ‘sorry, ik zag je niet’ te zeggen. “In de auto kan dat niet. We hebben niet eens een gebaar voor sorry, maar wel voor klootzak”, zegt De Waard.

Het feit dat we niet zo zichtbaar zijn in de veilige cocon van onze auto’s, maakt daarnaast dat we op een hele andere manier naar automobilisten kijken in vergelijking met andere weggebruikers. Het is zelfs terug te zien in ons taalgebruik. “Mensen zeggen vaak: de auto gaf geen voorrang aan de fietser. Maar niemand zegt: de fiets gaf geen voorrang aan de automobilist”, geeft De Waard als voorbeeld. De bestuurders van de auto’s worden dus tot iets abstracts gemaakt in ons hoofd. Een voertuig, geen persoon. Dat maakt het extra makkelijk om boos te worden.

Tel tot tien

Gelukkig lopen verkeersergernissen niet vaak uit de hand. “Zeker niet als je je bedenkt dat iedereen (met of zonder rijbewijs) zich gemiddeld 2,5 keer per dag met de auto verplaatst. Elke keer dat auto’s elkaar tegenkomen is tenslotte een kans voor een potentieel conflict om te ontstaan”, zegt De Waard. Het gaat dus eigenlijk verrassend vaak goed. Uit onderzoek van het CBR blijkt dat slechts 6,3 procent wel eens overlast van agressief verkeersgedrag in hun eigen buurt ervaart. Het probleem is alleen dat als er dan wel een keer een verkeersruzie uit de hand loopt, het heel erg opvalt. Wie kent die filmpjes niet op YouTube en Dumpert waarin automobilisten uitstappen en elkaar te vuist gaan.

Appen achter het stuur

 Roman Pohorecki voor Pexels via CC0
Wie zijn die verkeershufters eigenlijk?

Extensief toeteren, te hard rijden, mensen expres afsnijden en uitstappen om de confrontatie met een andere bestuurder aan te gaan. Wie doet zoiets? In 2012 deed SWOV daar onderzoek naar. “Mensen die vaak agressief rijgedrag vertonen hebben ook buiten de auto een kort lontje”, zegt Davidse. Meestal zijn dit jonge mannen met een hoge spanningsbehoefte van onder de 25 jaar. Deze groep is sowieso geneigd om meer riskant rijgedrag te vertonen, zoals rode lichten negeren, te hard rijden en rijden onder invloed van alcohol of drugs. Hoe komt dat? “Voor je 25ste is je brein nog niet volledig ontwikkeld, met name de hersengebieden die betrokken zijn bij het onderdrukken van ongewenst gedrag en het beheersen van impulsen.” Deze gebieden zitten met name in de prefrontale cortex. “Dit maakt het lastiger om risico’s goed in te schatten en daarnaast speelt groepsdruk ook een grote rol”, zegt Davidse. Over het algemeen neemt risicovol gedrag op de weg dan ook af met de leeftijd.

Stel je weet van jezelf dat je snel boos wordt op de weg, wat kun je daar tegen doen? “Muziek kan emoties beïnvloeden, dus als je rustige muziek opzet, helpt dat misschien. Ook helpt het om niet meteen te reageren. Ga dus niet meteen toeteren”, zegt De Waard. Allemaal leuk en aardig, maar werkt dit ook voor de groep die echt agressief rijgedrag op de weg vertoont? Davidse: “Ik denk niet dat zij hun gedrag als problematisch ervaren of er iets aan willen doen. Daarom is ook handhaving erg belangrijk.” Om een verplichte verkeershuftercursus te voorkomen, kun je jezelf het beste rustig houden. Dus wind je niet zo op, eet een Snickers en bedenk dat de meeste mensen er niet op uit zijn om jou bewust in de weg te zitten op de weg.

Poll
Poll

Wat maakt jou woedend op de weg?

ReactiesReageer