Raadsel van de Andes eindelijk opgelost

Het is een raadsel waar veel aardwetenschappers zich het hoofd al over braken: hoe is de Andes ooit ontstaan? Dit gebergte aan de kust van Zuid-Amerika is gemiddeld vier kilometer hoog en heeft toppen van zeven kilometer, en dat is eigenlijk veel te hoog voor de plek waar het ligt.

Hooggebergten ontstaan als twee continenten naar elkaar toe bewegen, leren geologen. Continenten zijn zo licht dat ze beiden blijven drijven op de stroperige aardmantel die eronder ligt. Uiteindelijk botsen ze dus op elkaar en verkreukelen. Zo zijn bijvoorbeeld de Himalaya’s ontstaan.

Roeispaan

Douwe van Hinsbergen, aardwetenschapper aan de Universteit Utrecht, vindt het een mooie studie. Het model gaat uit van de meest voor de hand liggende aannames, en resulteert in een geologische geschiedenis van de Andes die klopt met de reconstructies uit de waarnemingen, legt hij uit. “Ik ben er blij mee. Schellart beantwoordt hiermee precies de vragen die ik zelf nog had”, zegt Van Hinsbergen.

Ook zijn groep puzzelde dit jaar namelijk aan de Andes, en ook zijn groep publiceerde er over in Nature Communications. De Utrechtse geologen richtten zich vooral op de vraag waarom de Naczaplaat in de loop van de subductiegeschiedenis weer vlak ging liggen – dat speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van de Andes.

In eerdere reconstructies is het verkeerde referentiekader gekozen, concludeerden de Utrechters. “Men keek altijd alleen hoe de Naczaplaat en de Zuid-Amerikaanse Plaat ten opzichte van elkaar bewogen”, zegt Van Hinsbergen. “Niemand realiseerde zich dat beide platen ook nog eens als een soort samengesteld vlot naar het westen dreven, over de aardmantel heen.”

Dit kan verklaren waarom de Naczaplaat zich onder Zuid-Amerika terug naar het oppervlak bewoog. Van Hinsbergen: “Vergelijk de omlaag duikende aardschol maar met een roeispaan. Als je vaart hebt, zal het niet lukken deze diep het water in te steken. Hij gaat dan vlak liggen.”

De studie van Schellart sluit hier mooi op aan, vindt Van Hinsbergen. Het onderzoeksteam uit Utrecht concludeerde wat er gebeurd is door alle beschikbare gegevens bij elkaar te leggen. Van Hinsbergen: “En Schellart heeft deze week laten zien welk proces het vlot aandreef.”