Brr, wat koud!

De methode van ‘Iceman’ Wim Hof, die zelf diverse kouderecords op zijn naam heeft staan, zou je immuunsysteem een boost geven. Daar zet hoogleraar thermofysiologie Hein Daanen, zo zijn vraagtekens bij, omdat er maar weinig wetenschappelijk bewijs voor is. “Mensen voelen zich fijn na zo’n bad, maar met claims als ‘het immuunsysteem verbetert’ moet je terughoudend zijn,” vertelt Daanen aan Trouw. In een Nijmeegs onderzoek vergeleken onderzoekers afzonderlijk het effect van ijsbaden en van ademoefeningen, die onderdeel zijn van de Wim Hof-methode. De conclusie? Het zijn niet de ijsbaden, maar de ademoefeningen die een positief effect hebben op je immuunsysteem.

Sommige (top)sporters zweren erbij: een koud bad na de training. Het zou de bloedsomloop versnellen, schadelijke stoffen sneller afvoeren, en zo spierpijn voorkomen en spierherstel bevorderen. Tenminste, dat is het idee. Maar overtuigend wetenschappelijk bewijs ontbreekt. Onderzoekers van Maastricht University toonden een paar jaar geleden aan dat ijsbaden mogelijk zelfs nadelig zijn voor je spieren. Voor dit onderzoek stopten twaalf sporters twee weken lang na trainingen hun ene been in een koudwaterbad (8 graden) en hun andere been in een warmwaterbad (30 graden). Vervolgens keken de onderzoekers wat er in de spieren gebeurde. Ze vonden dat onderdompeling in koud water de aanmaak van spiereiwitten remde, wat hoogstwaarschijnlijk een negatief effect heeft op de conditie van de spieren.

Lichaamsvet verminderen met een koudwaterbad. Voor dit gezondheidseffect van ijsbaden is het meeste wetenschappelijk bewijs, zo blijkt uit een grote Noorse studie, waarin onderzoekers al het beschikbare bewijs op een rij zetten. Mannen die in koud water zwemmen krijgen meer ‘gezond’ bruin vet. Dit vet zorgt ervoor dat je lichaam de ‘ongezonde’ witte vetten verbrandt om warm te blijven. Ook kan bruin vet het slechte cholesterol in je bloed verlagen en zo slagaderverkalking verminderen. Daarnaast zorgt blootstelling aan kou voor de productie van het hormoon adiponectine, wat beschermend kan werken tegen de ontwikkeling van insulineresistentie en diabetes. Of kou ook daadwerkelijk de kans op diabetes verkleint, moet nog worden aangetoond. Daarnaast is aanvullend onderzoek nodig om te bepalen of ijsbaden ook een positief effect hebben op de lichaamsvetten van vrouwen.

Je voelt je meteen een stuk beter, verklaren veel enthousiastelingen over ijsbaden. Maar hoe zit het met het wetenschappelijke bewijs? De meeste onderzoeken naar eventuele mentale voordelen van ijsbaden zijn gebaseerd op vragenlijsten. Hierbij vergelijken onderzoekers de mentale gezondheid van mensen die regelmatig een ijsbad nemen, met mensen die dit nooit doen. Hieruit blijkt: mensen die ijsbaden nemen voelen zich gemiddeld aanzienlijk beter. Toch is het voorbarig om te concluderen dat ijsbaden bij iedereen een positief effect hebben. Misschien geldt dit alleen voor de kleine groep mensen die dit ook daadwerkelijk doet. Of speelt het placebo-effect een rol en voelen mensen zich alleen maar beter na een ijsbad omdat ze verwachten dat het een positief effect heeft. Het wetenschappelijke bewijs is momenteel nog onvoldoende, er is eerst een ander type onderzoek nodig om het placebo-effect uit te sluiten. Maar als jij jezelf aanzienlijk beter voelt na een koude douche, is dit uiteraard geen reden om ermee te stoppen.

Een koudwaterbad nemen is niet zonder risico. Door het koude water vernauwen je bloedvaten en gaat je hartslag omhoog. Ook bestaat de kans dat je in shock raakt door de kou en gaat hyperventileren. Als je dan water binnenkrijgt kun je verdrinken. Het is daarom aan te raden om ervoor te zorgen dat er altijd iemand in de buurt is, mocht het ijsbad verkeerd uitpakken. Bovendien is het belangrijk om de tijd goed in de gaten te houden, om te voorkomen dat je onderkoeld raakt. Het advies is om – zeker in het begin – niet langer dan twee minuten in een koudwaterbad te zitten. En ervoor te zorgen dat het water minimaal 4 graden is. Daarnaast worden ijsbaden afgeraden bij epilepsie, hart- en vaatziekten en zwangerschappen.