Tijdens je puberteit is je brein hard bezig om van jou een volwassene te maken. Het is een intensieve leerperiode waarbij je hormoonhuishouding op de schop gaat, hersengebieden tot volgroeiing komen en hersenverbindingen in rap tempo worden versterkt of afgebroken. Dit alles zorgt ervoor dat pubers zich misschien volwassen voelen, maar dit zeker nog niet zijn. Ze hebben namelijk nog steeds grote moeite om de gevolgen van hun gedrag in te zien, zijn hun emoties niet de baas, en vinden het moeilijk om zich in te leven in een ander. Het dossier Puberbrein geeft een overzicht van al deze gedragingen en de – tot nu toe bekende – oorzaken.
Onzelfstandig of niet?
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de hersenen van adolescenten anders werken bij taken waarbij vooruit moet worden gepland, of impulsen moeten worden onderdrukt. De grote vraag is en blijft: is het zo dat pubers slechter zelfstandig kunnen werken dan volwassenen? Waarom wel of waarom niet? En hoe kunnen leraren en ouders hen het beste begeleiden om deze vaardigheden zo goed mogelijk tot ontwikkeling te laten komen? De kennisontwikkeling gaat snel: waar een paar jaar geleden nog werd aangenomen dat pubers simpelweg niet in staat zijn om zelfstandig te werken, erkennen wetenschappers nu dat deze conclusie wellicht te kort door de bocht is.
Goede zorg en aandacht
De intensieve ontwikkeling die het puberbrein ondergaat, vereist goede zorg en aandacht van zijn eigenaar. Toch is deze vaak ver te zoeken, juist door de puberale drang om grenzen te verkennen en te overschrijden – door bijvoorbeeld kort te slapen, en drank of drugs te gebruiken. Welke gevolgen kan dit gedrag hebben voor het kwetsbare jonge brein, en hoe ernstig zijn deze?
Sociale ontwikkeling
Tijdens de puberteit leren we verantwoordelijkheid te nemen voor ons gedrag. Onder deze brede noemer vallen ook de sociale relaties die we met elkaar hebben. Zo leren pubers op een andere manier van elkaar dan kinderen dat doen, en komt tijdens onze tienerjaren ons empathisch vermogen tot bloei.
Jongens versus meisjes
Tussen de puberbreinen van jongens en meisjes zit een wereld van verschil. Er zijn aanwijzingen dat de toename van geslachtshormonen een grote invloed heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Ook op gedragsniveau zijn de verschillen tussen de seksen merkbaar: al op de basisschool doen jongens het slechter dan meisjes, in het voortgezet onderwijs vallen ze vaker uit en bij het aanmelden voor hbo of universiteit zijn ze in de minderheid. Klopt het dat jongens in hun ontwikkeling een streepje achter hebben op meisjes, of valt dit allemaal wel mee?