Pril met een pil

Zou jij het willen? Een pil slikken om de veroudering van je lichaam terug te draaien? Ik stel het me als volgt voor. Lang voordat je spiermassa drastisch begint te slinken, je hart wispelturig wordt of je geheugen begint te haperen, neem je zo nu en dan een kuurtje anti-verouderingsmedicijn. Je lichaam blijft langer jong en kwaaltjes worden jaren en jaren vooruit geschoven. Ik moet bekennen dat ik verjongingsmedicijnen een aantrekkelijk idee vind. Wie wil er niét meer gezonde levensjaren?

Ze komen er echt aan: medicijnen die veroudering en de daarmee gepaarde ziekten uitstellen. De werking moet nog bewezen worden in mensen, maar dat lijkt een kwestie van tijd. Is het denkbaar dat zo’n pil straks voor iedereen ter preventie beschikbaar is? Ik vraag het na bij Wouter Verdurmen, werkzaam als biochemicus aan het Radboudumc en gespecialiseerd in veroudering. Hij lacht besmuikt. “We hebben het niet over een potje voedingssupplementen dat je bij de drogist kunt kopen, maar over medicatie, waarvoor een arts een recept moet uitschrijven. En veroudering is, op dit moment, niet geclassificeerd als ziekte.” Met andere woorden: je kunt er geen medicijn voor krijgen. Nog niet.

Vasten nabootsen

Toch slikken sommige mensen ze al, zonder het te weten. Bij elke apotheek ligt bijvoorbeeld metformine op de plank. Metformine is een medicijn voor mensen met diabetes, met een mogelijk interessante bijwerking: het lijkt veroudering te vertragen. Alleen mensen met suikerziekte krijgen een recept voor deze pilletjes. “Er is vanuit de wetenschap interesse om te kijken of metformine bij 65-plussers meerdere verouderingsziekten tegelijk kan uitstellen”, zegt Verdurmen. “Dat zou een manier zijn om het aantal gezonde levensjaren op te rekken.”

Ook rapamycine kreeg een nieuwe toepassing dankzij verouderingsonderzoek. Mensen die een niertransplantatie ondergaan krijgen rapamycine om afstoting te voorkomen. Maar in lage dosis doet het iets anders. Het zet lichaamscellen in de onderhoudsmodus en remt de ophoping van schadelijke senescente cellen, een soort zombiecellen. Daarmee bootst dit medicijn in wezen het effect van periodiek vasten na. “Rapamycine heeft momenteel de beste papieren voor een langer leven”, aldus Verdurmen. “In bijna elk diermodel zien we levensverlenging. Bij mensen zou het best om een kleiner effect kunnen gaan, maar het is nog nooit getest.”

Senescente cellen vernietigen

Momenteel kun je als oudere geen pil krijgen om de door ouderdom opgestapelde schade af te houden, laat staan als jongere persoon. En in de toekomst? “Veroudering wordt steeds meer als een aangrijpbare oorzaak gezien van ziektes als dementie, hart- en vaatziekten of kanker”, zegt Verdurmen. “Als je in studies kan laten zien dat metformine inderdaad de algemene veroudering remt, dan kunnen patiënten het wellicht krijgen ter preventie van welke ziekte dan ook. Het is een denkbare route, al verwacht ik uiteindelijk betere medicijnen dan metformine.”

Ik vraag me af wat er zou gebeuren als ik, met mijn 37 jaar, een kuurtje pillen zou nemen om te verjongen. “Weinig, denk ik, als je een beetje gezond leeft”, zegt Verdurmen. “Als oudere persoon heb je veel meer senescente cellen én je afweersysteem ruimt ze minder goed op. In dat geval werken verjoningsmedicijnen goed. Ben je jong, dan heb je minder senescente cellen en zijn ze bovendien nuttiger. Ze helpen bijvoorbeeld bij wondheling. Vervelende bijwerkingen zijn op jongere leeftijd niet ondenkbaar.”

Goed. Maar eens bereik ik een leeftijd waarop het netto gunstig moet uitpakken om zo’n medicijn te nemen. “In theorie wel. Maar we weten niet waar die drempel ligt. In studies zijn het meestal muizen op leeftijd die dit soort middelen krijgen toegediend.”

Over dertig jaar ben ik 65-plus. Het is moeilijk te voorspellen hoe het verouderingsonderzoek zich gaat ontwikkelen. Maar wie weet. Misschien behoor ik tot de generatie voor wie er tegen die tijd een potje verjongingsmedicijn op het nachtkastje staat.