Oudste fossiel op aarde gevonden: bacteriën van 3,8 miljard jaar oud.

Een internationaal team van wetenschappers heeft in het noorden van Quebec, Canada, resten gevonden van bacteriën. Deze resten zijn ten minste 3,8 miljard jaar oud en zijn daarmee de oudste fossielen die ooit gevonden zijn op aarde.

1 maart 2017

Op 1 maart 2017 publiceerde een internationaal team van wetenschappers, onder leiding van het University College London (UCL), in wetenschappelijk tijdschrift Nature, het verslag van hun onderzoek naar het eerste bewijs van leven op aarde. Het gaat om fossiele resten van 3,8 miljard jaar oud, in de vorm van kleine buisjes en dunne draden, die afkomstig zijn van bacteriën. De bacteriën overleefden op ijzer en de buisjes en draden die ze nu hebben gevonden zijn gemaakt van hematiet. Hematiet is een ijzeroxide, een soort roest.

De oudste microfossielen op aarde: buisjes van hematiet. Deze resten zijn ten minste 3.770 miljoen jaar oud. — De oudste microfossielen op aarde: buisjes van hematiet. Deze resten zijn ten minste 3,8 miljard jaar oud.
Matthew Dodd

De fossielen zijn gevonden in lagen van kwartskristallen in het noorden van Quebec, Canada. Het gesteentepakket waar deze stenen in liggen is een van de oudste gesteentepakketten op aarde. Sommige wetenschappers hebben de stenen zelf gedateerd op 4,3 miljard jaar oud. Het gesteente heeft zich waarschijnlijk gevormd in een ijzerrijk, diepzeemilieu. Dit denken de wetenschappers onder andere omdat er kussenlava is gevonden. Kussenlava heeft de vorm van kussens en vormt zich op de bodem van de diepzee op plaatsen waar nieuwe aardkorst ontstaat.

Schoorstenen

Het diepzeemilieu bevatte ook hydrothermale bronnen. Deze hydrothermale bronnen zien we tegenwoordig nog steeds op de bodem van de zee. Het zijn een soort schoorstenen en ze spuwen water met een temperatuur van rond de 400°C. Juist die omstandigheden vormden, volgens onderzoekers, vermoedelijk de leefomgeving van de eerste levensvormen op aarde. Dat vermoeden is nu bevestigd, aldus wetenschapper Matthew Dodd.

Dit stuk steen in Québec, Canada, is waarschijnlijk onderdeel geweest van een hydrothermale bron. Deze structuur heet ‘banded iron formation’ (BIF) en de lagen bestaan uit oranje ijzercarbonaat met witte hoornsteen en zwarte oxide lagen. — Dit stuk steen in Quebec, Canada, is waarschijnlijk onderdeel geweest van een hydrothermale bron. Deze structuur heet *‘banded iron formation’* (BIF) en de lagen bestaan uit oranje ijzercarbonaat met witte hoornsteen en zwarte oxidelagen.
D.Papineau

Vóór de ontdekking van deze fossielen was West-Australië de recordhouder van het oudste microfossiel. Het Australische fossiel werd gedateerd op 3,5 miljard jaar oud, maar sommige wetenschappers waren het er niet over eens dat het hier om een echt fossiel ging. Het was voor de wetenschappers van UCL dan ook extra belangrijk om na te gaan of deze oudere resten uit Canada onomstotelijk een biologische oorsprong hebben.

Biologische oorsprong

De draden en buisjes zijn gevonden in kleine bolvormige structuren van ongeveer een centimeter groot. “Die zijn waarschijnlijk gevormd door verrotting”, zegt Dominic Papineau, de leider van het team, in het persbericht. Mineralogisch gezien zijn ze identiek aan structuren uit jongere gesteenten uit Noorwegen, Noord-Amerika en Australië. Van deze jongere structuren is bekend dat ze door organismen gemaakt zijn, en aangezien ze hetzelfde zijn, is het logisch om aan te nemen dat de oudere structuren ook een biologische oorsprong hebben. De gevonden resten lijken op ijzer-oxiderende bacteriën zoals die ook nu voorkomen bij hydrothermale bronnen. Daarnaast werden mineralen als apatiet en carbonaat gevonden, wat ook duidt op de aanwezigheid van fossielen. Alle aanwijzingen samen maken het duidelijk dat het hier echt om fossiel materiaal gaat.

De ontdekking van de oeroude bacteriën helpt ons niet alleen om de geschiedenis van het leven op aarde te ontrafelen, maar kan ook bijdragen aan de zoektocht naar leven op andere planeten. Zo laten de resultaten van het onderzoek bijvoorbeeld zien dat leven vlak na de vorming van de aarde, rond 4,5 miljard jaar geleden, al ontstond. Zowel Mars als de aarde hadden toen vloeibaar water. Dit zou kunnen betekenen dat we bewijs voor leven op Mars kunnen vinden, zij het inmiddels wel zo’n vier miljard jaar oud.