In West-Australië claimen wetenschappers de oudste fossielen resten ooit gevonden te hebben. Ze werden ontdekt in een 3,48 miljard jaar oude gesteenteformatie. Andere wetenschappers hebben echter nog hun twijfels bij de ontdekking.
Pilbara in West-Australië.
IUCN Red List of Threatened Species via CC BY-SA 3.0De Amerikaanse, Australische en Noorse wetenschappers onderzochten de zogenoemde Dresser-formatie, bestaande uit zandsteen en kalksteen gelegen in de hete en droge regio Pilbara. Ze vonden versteende resten van wat lijkt op fijn gelaagde afzettingen van ongeveer een centimeter dik. Vanwege de gelijkenis met modernere afzettingen van micro-organismen die dergelijke matten vormen concluderen de wetenschappers dat het bij hun vondsten ook wel eens zou kunnen gaan om sporen van ooit levende materie.
Gezien de leeftijd van de rotsformatie, die aan de hand van radiometrische datering op bijna 3,5 miljard jaar wordt geschat, concluderen de wetenschappers dat hier rond die tijd al leven gefloreerd kan hebben. Waarschijnlijk bevatte de plak samenwerkende microben die hun energie ontleenden uit het zonlicht.
Biologisch of niet
Bas van de Schootbrugge is universitair docent van de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in microfossielen. Hij heeft de publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Astrobiology gezien en heeft echter twijfels. “Het is een lang artikel met veel foto’s van de fossielen, maar toch overtuigde mij dat niet. Normaal zie je ook gepolijste oppervlakten in dit soort publicaties, maar die ontbreken. Op een gepolijst oppervlak kun je doorgaans veel beter details van de fossielen en sedimentaire structuren zien, als een soort dwarsdoorsnede van het gesteente.”
Volgens Van de Schootbrugge zouden de afzettingen ook zonder bijkomstigheid van levende cellen ontstaan kunnen zijn. “Het is al 3,5 miljard jaar oud, dat is zeker, maar het is gewoon erg lastig om daarin nog biologische structuren te ontdekken. Bovendien moeten we in gedachten houden dat de wereld toen erg anders was. De chemie van bijvoorbeeld de atmosfeer en de oceaan was totaal verschillend en kon waarschijnlijk ook voor sedimenten zorgen die lijken op microbe matten. Om dan directe vergelijkingen te trekken met modernere afzettingen die in lagunes gevonden worden (zoals in het artikel gebeurt – red.) vind ik gevaarlijk. Maar uiteindelijk geven de auteurs in het artikel zelf ook toe dat de conclusies een beetje speculatief zijn.”
Op zoek naar biomarkers
Het blijft dus onduidelijk of het hier daadwerkelijk om de oudste fossielen op aarde gaat. Maar wat zou er nu nodig zijn om aan te tonen er 3,5 miljard jaar geleden daadwerkelijk al leven was op aarde? Van de Schootbrugge: “Om deze ontdekking definitief te maken zou je de bacteriën het liefst ontdekken door de aanwezigheid van organische moleculen, zogenoemde biomarkers. Of nog mooier, door complete fossielen. Dergelijke resten van bacteriën zijn al gevonden maar die zijn veel minder oud, zo’n 2,5 miljard jaar.”
“Maar dit blijft allemaal wensdenken, de gesteenten waar het om gaat zijn zo oud, en er is zoveel mee gebeurd. Organische moleculen, waaruit het leven bestaat, vallen gewoon uit elkaar en zullen hier waarschijnlijk niet meer aanwezig zijn.”
Broertje van de aarde
Claimen dat je het oudste fossiel ooit hebt gevonden is volgens Van de Schootbrugge een eenvoudige manier om de onderzoeksresultaten onder de aandacht te brengen, en het werkt vaak ook nog. Toch is het in dit geval zeker niet uitgesloten dat we niet naar de oerwezens van onze aarde kijken, maar naar een vroege speling van het lot die voor fossielachtige structuren zorgde.
Als het hier daadwerkelijk om resten van bacteriën gaat dan werpt dat volgens Van de Schootbrugge veel grotere vragen op. “Als het leven zo vroeg heeft bestaan dan kun je je afvragen of het leven acuut ontstaat zodra de omstandigheden op een planeet goed zijn en niet pas na miljarden jaren. Maar stel dat een van de (toekomstige) Marsrovers fossielen zou vinden die duiden op een vroege biosfeer op Mars, dan zou deze ontdekking op aarde wel in zo’n scenario passen.”