Op reis door het dark net

Op mijn scherm verschijnen achter elkaar aanbiedingen, vergelijkbaar met de populaire Nederlandse website Marktplaats. Maar nu gaat het niet om kleding of een tweedehands bank. Nee, een drugshandelaar biedt onder de naam ‘Dalailama’ LSD aan. Een ander verkoopt een taser die eruit ziet als een doodnormaal telefoonhoesje. Iets langer zoeken levert al snel wapenhandelaren op die nog veel zwaarder geschut aanbieden. Je vindt dit soort ‘handelswaar’ allemaal op sites als Alphabay, Abraxas en Nucleus.

En dat zijn nog maar drie van de vele duistere marktplaatsen die het dark net rijk is, ook wel dark web of deep web genoemd. Dit is het veelbesproken ‘verborgen’ internet. Het werkt net als het gewone world wide web maar dan met een heel groot verschil. Vrijwel alles gebeurt er anoniem. Als je daar surft worden je gegevens volledig afgeschermd.

Speciale training

Dat maakt het natuurlijk bij uitstek aantrekkelijk voor criminelen. Onlangs nog werd een kinderporno-netwerk opgerold. Want ook die zijn er volop op het dark net. Wapen- en drugshandel vind je er ook. De terroristen die aanslagen pleegden in Parijs, bestelden waarschijnlijk hun wapens via dit deel van het internet.

Uiteraard is ook de politie actief op het dark net. Maar boeven opsporen is daar nog niet zo eenvoudig. Voor Interpolagenten ontwikkelde Pieter Hartel samen met TNO-collega’s een speciale training. Hij is ook mijn gids. Deze hoogleraar van de Universiteit Twente en onderzoeker van TNO geeft tijdens een workshop een verkorte versie van de Interpol-training.

“We hebben het dark net zelf nagebouwd”, legt Hartel uit. “Daar trainen we agenten om criminelen op te sporen op illegale marktplaatsen. Ze spelen dan ook de rol van boef, omdat ze bijvoorbeeld drugs verhandelen. Zodat ze begrijpen wat voor beslissingen een handelaar allemaal moet nemen. Bovendien krijgen ze beter inzicht in hoe zo’n marktplaats voor criminelen werkt.”

MDMA

Samen met een tiental andere deelnemers gaan we het dark net op dat TNO bouwde. Er zijn een paar dealers en de rest moet drugs kopen. Ik kies voor de synthetische drug MDMA, die wordt aangeboden door een handelaar die we voor het gemak maar even Jan noemen.

Hij biedt – volgens eigen zeggen – uitstekende pillen aan met een snelle levering. Nog belangrijker: hij krijgt uitstekende recensies. Die zijn van onschatbare waarde. Het werkt vergelijkbaar met de recensies op ebay, amazon of bol.com bij tweedehands aankopen. Wie ooit wat heeft gekocht, laat weten hoe goed het product omschreven is, beoordeelt de kwaliteit en geeft aan hoe snel de levering is.

Op het dark net is alles anoniem en ik weet, op de ook al anonieme recensies na, eigenlijk niets over Jan . Hij reageert snel op mijn mail met een bestelling van twintig pillen. Hij belooft ze snel te leveren. Maar pas na betaling. Ik maak de bitcoins over via mijn computer, de munteenheid waarmee veel wordt betaald op het dark net.

Kwetsbaar

Natuurlijk wil ik niet herkend worden, dus laat ik de pillen bezorgen in een schaal met chocolaatjes die op een tafel in de kamer staan. Zodra ze bezorgd zijn vraag ik Hartel of hij mij de schaal met chocolaatjes aan kan geven, zodat de drugs minder makkelijk tot mij te herleiden zijn. In mijn handen houd ik twintig MDMA-pillen. Nou ja eigenlijk is het gewoon speelgoed. Uiteraard deden we de training niet met echte pillen. Andere deelnemers hebben minder geluk. Een aantal dealers gaat er met hun bitcoins vandoor.

Het valt op dat een deel van de transactie plaats vindt in de virtuele wereld en voor een deel in de echte wereld. Online is alles anoniem. Maar het pakketje met pillen is echt. “Die kan de politie dus ook volgen”, zegt Hartel. “Waar laat je de drugs bezorgen, gewoon bij je thuis? Je eigen adres gebruiken maakt je kwetsbaar. Een tussenpersoon moet je vertrouwen, maar daardoor zijn de pillen weer minder snel te herleiden tot jou. Komt het pakketje uit het buitenland? Dan kunnen drugshonden het ontdekken.”

Om niet gesnapt te worden, maken online dealers gebruik van zogeheten stealth. Daarbij verpakken ze de drugs op een bijzondere manier, zodat het niet ontdekt wordt. “Bijvoorbeeld door een brief te versturen, die er uit ziet als een boodschap van een kansspel. Dan lijkt het reclame, die je ongevraagd ontvangt. Waardoor je altijd kunt ontkennen dat je het hebt ontvangen en de brief er onschuldig uitziet. Er zit ook een retourenvelop bij, maar als je daaraan likt heb je een leuk weekend. Dealers doen er van alles aan om op zo’n bijzondere manier hun drugs te verzenden”, zegt Pim Takkenberg, zakelijk directeur Cyber Security van TNO.

Opscheppen

Door dit soort slimmigheden blijft het zoeken naar een speld in een hooiberg voor de politie. Online boeven opsporen is al lastig op het anonieme dark net. “Je moet vaak wachten tot iemand een foutje maakt, waardoor diegene zijn identiteit verraadt”, zegt Takkenberg.

Dat gebeurt overigens wel regelmatig. “Ik ken voorbeelden van tieners die op een buitenlands forum opscheppen over hun hack. Je kunt zo’n zoektocht automatiseren. Een algoritme speurt dan het dark net af naar dat soort opmerkingen”, zegt Hartel. Ook Ross Ulbricht liep tegen de lamp. De oprichter van marktplaats SilkRoad werd in de Verenigde Staten tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld. Hij werd na lang zoeken door de politie ontdekt omdat hij ooit op een forum zijn e-mailadres had achter gelaten.

Het kat en muis-spel tussen politie en criminelen op het dark net is nog lang niet afgelopen. “Toch doe je het dark net onrecht aan wanneer je de nadruk alleen maar legt op de duistere praktijken”, benadrukt Hartel.

Speeltuin

Hartel schat in dat zo’n vijftig procent van wat op het dark net gebeurt, niet door de beugel kan. “Dat betekent dat er ook veel goede dingen gebeuren. Denk maar aan dictaturen waar mensen toch kunnen bloggen via het dark net. Of mailen en twitteren met de buitenwereld.” Onlangs nog schreef de MIT Technology Review een interessant artikel over dissidenten die het dark net gebruiken om hun verhalen naar buiten te brengen.

OpenNet, een onderzoeksproject van onder meer Harvard, onderzocht 46 landen. Daarvan bleken maar liefst 26 landen op de een of andere manier het internet te filteren. Bijvoorbeeld door de toegang tot social media, nieuwssites of e-mailprogramma’s ontoegankelijk te maken. Het dark net is dan een uitkomst.

Hartel ziet daarnaast het dark net als ‘een speeltuin van nieuwe ideeen’. “De toegang tot het dark net is bijzonder knap en creatief opgezet. Het Tor netwerk, waarmee je er op komt, is door vrijwilligers gebouwd en volledig open source. Het is bijzonder dat mensen belangeloos zoiets ingenieus in elkaar hebben gezet.”