'Ook niet-levende dingen beïnvloeden ons gedrag'

We vestigen onze hoop op onderwijs om de milieucrisis aan te pakken, maar onderwijs is niet genoeg volgens de Taiwanese filosoof Ching Hung. Ons gedrag wordt niet alleen bepaald door onze overtuigingen, maar ook door onze omgeving. We weten heus wel dat we moeten veranderen, en toch doen we het niet. Technologie kan volgens Hung een duwtje in de juiste richting geven: “We moeten technologieën ontwerpen om het milieuvriendelijke gedrag van gebruikers zonder dwang te bevorderen.”

Het afgelopen jaar was intens voor de hele planeet vanwege de coronapandemie. Welke ontwikkeling heeft je het meest verrast?

“Net als veel andere landen heeft Taiwan verschillende maatregelen genomen om de pandemie te bestrijden. Hoewel er medio mei een uitbraak was, daalde het aantal gemeten besmettingen in twee maanden terug naar 0 of 1 per dag. Komt dat door strenge regels of een lockdown-beleid van de overheid? Nee. Taiwanezen hebben hier nog nooit mee te maken gehad. Mensen dragen hier spontaan medische maskers elke keer als ze uitgaan en scannen een QR-code in elke winkel en restaurant om hun locatie door te geven aan Taiwans CDC (Centers for Disease Control). In tegenstelling tot vaccins of apps voor het traceren van contacten, zijn maskers en QR-codes behoorlijk lowtech, maar ze werken erg goed.”

“Een sleutelfactor voor het succes ligt in de politieke cultuur van Taiwan. Taiwan wordt erkend als een volwassen democratie, maar de mensen hier worden sterk beïnvloed door de confucianistische traditie. Dat betekent dat we het individu geen voorrang geven boven het collectief. Daarom zijn we meer bereid om samen te werken met de overheid. Dat onthult een interessante relatie tussen politiek en technologie: wanneer mensen net zoveel om anderen geven als om zichzelf, zullen ze meer vertrouwen hebben in hun gekozen regering, waardoor er minder nood is aan hightech oplossingen die vaak ethische problemen veroorzaken, bijvoorbeeld rondom privacy.”

Veel Nederlanders maken zich zorgen over de toekomst van hun kinderen, omdat onze manier van leven onhoudbaar is; we putten onszelf en de aarde uit. Maar het is moeilijk om onze gewoonten te veranderen. Heb je een advies voor ons?

“De manier van leven van de Taiwanezen is ook onhoudbaar. Veel Nederlanders gaan op de fiets naar hun vrienden of werk, maar Taiwanezen zijn sterk afhankelijk van motorfietsen of scooters. Toch zie ik juist in Taiwan goede kansen voor verduurzaming. Zoals ik eerder zei, is de politieke cultuur van Taiwan geworteld in het confucianisme, wat betekent dat veel Taiwanezen een paternalistische stijl van bestuur accepteren voor het algemeen welzijn. Dit biedt een geweldige kans voor de Taiwanese regering om gebruik te maken van wat ik ‘gedragssturende technologie’ noem.”

“Hoewel veel mensen weten dat milieubescherming belangrijk is, gedragen de meesten zich daar niet naar – ze verkiezen gemak of comfort boven de waarde van de natuur. Voor deze mensen is kennis alleen blijkbaar niet genoeg. Er moeten technologieën worden ontworpen om het milieuvriendelijke gedrag van gebruikers zonder dwang te bevorderen. Als je bijvoorbeeld liften in hoeken van gebouwen en trappen in de hal plaatst, dan nemen mensen sneller de trap in plaats van de lift.”

Als je een nieuwe les zou mogen ontwerpen voor de basisschool (4-12 jaar), wat zou dat dan zijn? Met andere woorden, wat moeten onze kinderen weten om voorbereid te zijn op de toekomst?

“Naar mijn mening moeten kinderen weten waarom ze zich gedragen zoals ze zich gedragen. We vestigen onze hoop op onderwijs om de milieucrisis aan te pakken, omdat we denken dat menselijk gedrag het product is van de mens zelf – we doen wat we doen vanwege ons brein, verstand, ziel, persoonlijkheid, of iets anders in ons lichaam. Maar recente ontwikkelingen in de techniekfilosofie en gedragseconomie tonen aan dat ons denken en handelen niet alleen wordt bepaald door de technologieën die mensen gebruiken, maar ook door de omgeving waarin mensen denken en handelen. Met andere woorden, we moeten menselijk gedrag ook begrijpen in termen van dingen buiten ons lichaam. Als kinderen leren welke rol artefacten hebben en kunnen spelen bij het vormgeven van hun gedrag, gaan ze nadenken over het verbeteren van hun omgevingsgedrag door artefacten te (her)ontwerpen, in plaats van hun geest of houding te veranderen.”

Mensen zijn relationele wezens. We zorgen voor elkaar, onze huisdieren en onze omgeving. Maar voor sommige mensen, dieren en dingen zorgen we beter dan voor andere. Als jij het voor het zeggen had, waar moeten we de komende vijftig jaar meer zorg voor dragen?

“In plaats van die levende dingen – onze familie, huisdieren, de natuur – zouden we veel meer aandacht moeten besteden aan niet-levende dingen – de dingen die we ontwerpen, maken en gebruiken. Hoewel deze artefacten geen leven hebben en daarom schijnbaar niets te maken hebben met milieubescherming of natuurbehoud, hebben ze wel impact op het milieu en op ons gedrag. Een elektriciteitsverslindende verwarming die geen informatie geeft over het energieverbruik, kan zijn gebruikers er niet aan herinneren om hem op tijd uit te schakelen.”

“Als ‘voor iets zorgen’ betekent dat je iets serieus neemt en op de juiste manier behandelt, dan moeten we beter voor onze artefacten zorgen. Enerzijds kunnen we natuurvriendelijke producten maken en gebruiken om de planeet minder schade toe te brengen. Aan de andere kant kunnen we ook artefacten ontwerpen en implementeren die ons milieugedrag veranderen, omdat ze ons helpen om minder te rijden, minder energie te verbruiken, minder afval te produceren, enzovoort. Ja, mensen zijn relationele wezens, maar te vaak vergeten we dat we niet alleen relaties hebben met levende wezens, maar ook met dingen. Door te zorgen voor die dingen zorgen we via een omweg weer voor de levende wezens waar we van houden.”