Onvermoeibaar strijden tegen seksueel geweld

‘Wát een goede keuze!’ dachten we bij de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede. Nadia Murad (25) en Denis Mukwege (63) krijgen de prijs dit jaar vanwege hun strijd tegen seksueel geweld in oorlogsgebieden. We geven er extra aandacht aan tijdens internationale vrouwendag.

8 maart 2019

In deze blog reageren we vanuit onze verschillende vakgebieden: geneeskunde, epidemiologie en global health (Joyce) en genderstudies (Marijke). Herken je onze afzonderlijke inbreng en zie je de gemene deler?

Het onderwerp waar de Iraaks-Koerdische mensenrechtenactiviste Nadia Murad en de Congolese gynaecoloog Denis Mukwege zich voor inzetten is heftig, maar ligt ons allebei na aan het hart. Seksueel geweld is wereldwijd een groot probleem met vele verschijningsvormen. Eén daarvan is seksueel geweld als oorlogswapen, bedoeld om ‘de vijand’ zowel fysiek als mentaal kapot te maken. Vooral vrouwen en kinderen zijn het slachtoffer. Het geweld is vaak sadistisch, met grote lichamelijke en psychische schade als gevolg.

Van seksueel geweld als oorlogswapen, bedoeld om ‘de vijand’ zowel fysiek als mentaal kapot te maken zijn vooral vrouwen en kinderen het slachtoffer. Het geweld is vaak sadistisch, met grote lichamelijke en psychische schade als gevolg.
World Health Organization

In dit interview vertelt Mukwege: ‘Wanneer de slachtoffers komen, kan je aan hun verwondingen zien waar het is gebeurd. In Bunyakiri verbranden ze de billen van vrouwen. In Fizi-Baraka wordt geschoten in hun genitaliën. In Shanunda worden ze met bajonetten verwond.’

De Nobelprijs-winnaars lijken onvermoeibaar in hun strijd tegen dergelijke wreedheden. Wat maakt hen zo inspirerend?

Slachtoffers worden gehoord

Beide winnaars worden dagelijks geconfronteerd met gruwelijke praktijken. Voor Nadia Murad geldt bovendien dat zij hierdoor herinnerd wordt aan haar eigen ervaringen: zij is één van de duizenden Jezidi meisjes en vrouwen die werden ontvoerd door Islamitische Staat om als seksslavin verkocht te worden aan IS-jihadisten. Maandenlang werd ze vernederd en verkracht, en haar moeder en broers werden vermoord. Erover praten doet pijn, vertelt ze: ‘Elke keer dat je erover spreekt, beleef je het opnieuw. Elke keer dat ik er met iemand over praat (…), ga ik weer terug naar die momenten met al hun verschrikkingen.’

Mukwege overleefde in 2012 zelfs een aanslag op zijn leven, gepleegd vanwege zijn hulp aan slachtoffers van seksueel geweld. Toch blijven Mukwege en Murad zich uitspreken. Zij doorbreken hiermee de norm dat slachtoffers van seksueel geweld zich moeten schamen en niet mogen praten over het leed dat hen is aangedaan. Ware helden!

Gezondheid

Dat seksueel (oorlogs)geweld op de kaart komt te staan, is van groot belang voor de gezondheid van slachtoffers. De Wereldgezondheidsorganisatie schat in dat één op de drie vrouwen te maken krijgt met lichamelijk en/of seksueel geweld.

Mukwege is een voorbeeld van het verschil dat je als zorgverlener kan maken: met zijn levenswerk heeft hij duizenden vrouwen geholpen, zowel psychisch als fysiek. En dat is een belangrijke boodschap, want wrang genoeg vindt geweld het vaakst plaats in arme(re) landen waar de gezondheidszorg lang niet alle zorg biedt die nodig is. Als er zo’n stralend lichtpuntje is in Congo, geeft dit hoop dat het ook op andere plekken in de wereld kan.

Het persoonlijke is politiek

Bovendien laten Murad en Mukwege zien, dat er een link is tussen het persoonlijke en het politieke. Ten eerste zijn de slachtoffers van seksueel oorlogsgeweld vaak vrouwen, terwijl de plegers over het algemeen mannen zijn. Dat heeft te maken met structurele ongelijkheden tussen deze groepen. Iets waar in de berichtgeving rond de Nobelprijs meer aandacht aan besteed mag worden, zodat we alle onderliggende oorzaken van seksueel oorlogsgeweld kunnen bestrijden.

Ten tweede wordt het seksuele geweld gepleegd vanuit politieke motieven. De kliniek van Mukwege bevindt zich niet toevallig in de Democratische Republiek Congo, ook wel de ‘verkrachtingshoofdstad’ van de wereld genoemd. De verkrachtingen zijn een oorlogswapen in de politieke conflicten die hier al decennialang spelen. Voor Nadia Murad speelt haar status als religieuze minderheid een cruciale rol: zij werd ontvoerd en verkracht omdat zij tot de Jezidi-minderheid behoort. Mukwege en Murad maken met hun werk duidelijk dat het oplossen van conflicten en onderdrukking onderdeel moet zijn van de strijd tegen seksueel geweld.