Dag in dag uit vervuilde lucht inademen doet je versneld verouderen. Redacteur Mariska van Sprundel vraagt zich af hoe je daaraan kan ontsnappen. Is verhuizen de enige optie?
Opgegroeid in een gezin met rokende ouders heb ik nooit de neiging gehad zelf een sigaret op te steken. Die geur in je kleren… Wat dat betreft hebben ze me goed beschermd. Als iets een aanslag is op je gezondheid en je doet verouderen, dan is het wel roken. Daarmee is niet gezegd dat er geen rommel in mijn longen terechtkomt. Ik woon in het door drie snelwegen ingeklemde Utrecht, waar de luchtkwaliteit onder druk staat door de uitstoot van fijnstof.
Nederland voldoet over het algemeen misschien aan de Europese normen voor luchtkwaliteit, maar de lucht is nog steeds vies genoeg om gezondheidsschade te veroorzaken. We overlijden gemiddeld negen maanden eerder dan met écht schone lucht het geval zou zijn.
Verhuizen naar een plek met schonere lucht om krap een jaar langer te leven is nogal drastisch. Maar toch. Zou ik, even puur theoretisch, gezonder oud worden als ik Utrecht verruil voor een rustig dorp in landelijk gebied?
— Tim NawrotKleine fijnstofdeeltjes liggen als een deken over grote regio’s van het land
Kortere telomeren
"Luchtverontreiniging hangt samen met een korter leven, dat is niet alleen een associatie, we kunnen het ook moleculair verklaren", zegt Tim Nawrot, hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit Hasselt in Vlaanderen. Ik bel hem op, omdat hij samen met collega’s ontdekte dat er een link is tussen blootstelling aan fijnstof en de lengte van de telomeren, de uiteinden van de chromosomen. Je telomeren worden tijdens het leven steeds korter en zijn daarmee een kenmerk van veroudering.
Het verouderingsproces begint in feite al in de baarmoeder, legt Nawrot uit. “Er zijn kindjes die worden geboren met lange telomeren, terwijl deze bij andere kindjes vrij kort zijn. Het idee is dat kortere telomeren tijdens het leven minder kunnen verkorten, waardoor je minder buffer hebt tegen veroudering.”
Nawrot ontdekte dat de lengte van de telomeren van baby's samenhing met de hoeveelheid luchtverontreiniging waaraan hun moeders tijdens de zwangerschap waren blootgesteld. Hoe meer fijnstof de moeder inademde, hoe korter de telomeren van de baby. Mijn ouders wonen al zolang ik leef in het stadje Oudewater, in het Groene Hart, waar ik ook geboren ben. Geen idee wat dat met mijn telomeren heeft gedaan.
Houtkachel
De snelheid waarmee je veroudert krijg je waarschijnlijk voor een deel al mee bij de geboorte, maar hoeveel fijnstof je de rest van je leven inademt, maakt ook uit voor de lengte van je telomeren, volgens Nawrot. Verkassen dan maar? Maar waarheen? Zowel snelwegen als landbouw zijn grote bronnen van luchtvervuiling. Het verschil in fijnstof tussen wat we stad en platteland kunnen noemen, is niet erg groot. “Kleine fijnstofdeeltjes liggen als een deken over grote regio’s van het land. In Drenthe, Friesland en Groningen is de luchtkwaliteit beduidend beter, maar er is bijvoorbeeld bijna geen verschil tussen de luchtkwaliteit van landelijk gebied in Brabant en de Randstad.”
En dan zul je zien, verhuis je naar een rustig dorpje in Friesland en dan kom je te wonen naast iemand die elke avond de houtkachel stookt, waardoor de verontreiniging plaatselijk nog slechter is dan in de stad. Op de lucht die je inademt heb je zelf gewoon erg weinig invloed. “In een ideale wereld zou je je geen zorgen hoeven te maken over de lucht die je inademt”, zegt Nawrot. “Het is een probleem dat aangepakt moet worden met beleid.”
Boerenkool
Behalve hopen dat de Utrechtse binnenstad snel autoluw wordt, is er nog iets anders wat ik zelf kan doen: genoeg vitamine K binnenkrijgen. In een studie van Nawrot en zijn team lijkt vitamine K beschermend te werken tegen de versnelde veroudering die samenhangt met vuile lucht inademen. Luchtverontreiniging veroorzaakt ontstekingsreacties die vitamine K waarschijnlijk wat kan dempen.
“Vitamine K zit in zuurkool, en dat eten Nederlanders veel, toch?”, zegt hij lachend. Nou, ik niet. Doe mij maar boerenkool. Vitamine K zit vooral in groene bladgroenten zoals spinazie en boerenkool, maar bijvoorbeeld ook wel in fruit, vlees, eieren, melk en granen. Blijf ik mijn groente eten, dan kan ik de effecten van de luchtverontreiniging wellicht ietsje wegvangen. Laat er nou net boerenkool op het menu staan vanavond.
