Ondergrondse mierenstad met schimmelkwekerijen

Mieren zien we alleen boven de grond, wanneer ze in een rijtje lopen met een stukje boterham van de picknickmand naar hun holletje. Maar wat doen mieren eigenlijk ónder de grond? Hoe zou het er beneden uit zien, als we een keertje met hen konden meelopen het nest in, achter de broodkruimel aan?

Metropool

Het nest blijkt te lijken op een metropool. Het bestaat uit ondergrondse snelwegen en een netwerk van kleinere verbindingswegen. Samen verbinden die leefruimten van diverse groottes en vormen met elkaar. Er zijn schimmelkamers, waarin de mieren hun voedsel kweken, en afvalruimten. In de afvalkamers hoopt het organisch materiaal zich op; het bestaat uit dode mieren, uitwerpselen en resten van schimmelkweek. De aparte afvalruimtes zorgen dat het nest schoon blijft.

Ze zorgen ook voor een temperatuurverschil tussen het donkerkleurige afval en de kweekkamers. Hierdoor ontstaat een luchtstroom van zuurstof naar onder, en kooldioxide naar boven. Dat verdwijnt dan via een soort van schoorsteen. De temperatuur, luchtvochtigheid en luchtsamenstelling blijft zo onder controle.

Op die manier beïnvloeden mieren dus de chemische en fysische samenstelling van de bodem. Ze doen dit door het verplaatsen van bodemdeeltjes van diepere lagen naar de oppervlakte, en door het onder de grond brengen van grote hoeveelheden blad en ander organisch materiaal.

Sjouwer in een superorganisme

Het in cement vastgelegde nest bleek vijftig vierkante meter in omtrek en acht meter diep te zijn. Voor de bouw ervan hebben mieren maar liefst veertigduizend kilo grond verplaatst. Daarbij namen ze, in de talloze bewegingen van de ondergrond naar boven, telkens viermaal hun eigen gewicht mee aan grond. Vertaald naar de menselijke maat zou dit hetzelfde zijn als een sjouwer van tachtig kilo die 320 kilo zand naar boven tilt over een afstand van een kilometer.

Een mierenkolonie wordt wel gezien als een ‘superorganisme’. In zo’n superorganisme leidt het gedrag van honderdduizenden individuele mieren met verschillende functies samen tot een complex bouwwerk.