Onbeperkt schransen op vakantie, wat doet dat met je?

Een zak chips en een koelbox vol koude drankjes mee naar het strand. Bij de strandtent een frietje halen voor je uitgebreid gaat lunchen. ‘s Avonds de lokale delicatesse met een cocktail of biertje erbij en natuurlijk eindeloos ijsjes eten. De volgende ochtend staan de croissantjes weer klaar. Menig vakantieganger heeft de neiging om op vakantie het doorgaans best gezonde dieet even te laten varen en lekker te eten en drinken. Het is tenslotte vakantie?

Hoe schadelijk is dat eigenlijk voor je lijf, zo’n korte periode veel eten? Onderzoekers van Deakin University in Australië keken wat er gebeurt met de vetmassa, gewicht, bloedsuikerspiegel en insulinewaardes als gezonde mensen een korte of langere periode bunkeren. Als het maar een paar dagen duurt, lijkt het lichaam zich goed aan te passen aan de extra calorieën, schrijven ze in American Journal of Physiology. Zelfs een maand lang te veel eten lijkt niet direct problematisch voor de gezondheid. Er zitten wel wat mitsen en maren aan.

Chocola en chips

Beweeg- en voedingswetenschapper Glenn Wadley, die het onderzoek leidde, wilde preciezer weten hoe de bloedsuiker- en insulinewaardes veranderen door overeten. Zijn onderzoeksteam liet acht slanke, gezonde mannen hun normale dieet volgen, met daarbovenop duizend kilocalorieën extra. Het teveel aan voeding kwam van snacks als chocola, chips en maaltijdshakes. De snacks zorgden voor 45 procent extra energie-inname, calorieën die de proefpersonen niet nodig hadden voor hun energieverbruik.

Van dit overeet-dieet bestond 53 procent uit koolhydraten, 32 procent uit vet en 15 procent uit eiwit, wat representatief is voor een typisch Australisch dieet. De snacks waren energierijk met weinig vezels, vitamines en mineralen, maar ze bevatten wel dezelfde verhouding vet, eiwit, en koolhydraat als het normale dieet.

Voor het onderzoek van start ging noteerden de onderzoekers van alle deelnemers het gewicht en de vetmassa. Ook kregen de mannen een maaltijd met eieren, kaas en pudding. Voor en na de maaltijd werd de concentratie van glucose en insuline in hun bloed gemeten. Dat zijn belangrijke indicatoren. Nadat je iets hebt gegeten stijgt namelijk de hoeveelheid glucose in het bloed (bloedsuiker). Insuline is een hormoon dat na de maaltijd vrijkomt en dat ervoor zorgt dat glucose wordt opgenomen door de lichaamscellen. Dat is een belangrijke klus: ons lijf houdt niet van een hoge bloedsuikerspiegel. Op de lange termijn tasten hoge waardes glucose de weefsels en organen aan.

Meer buikvet

Hoe ging het met de mannen na vijf dagen te veel eten, wat je zou kunnen vergelijken met een korte vakantie of een festival? Ten eerste was het vet om de organen, het buikvet, met vijftien procent toegenomen. Vreemd genoeg had dat geen effect op het gewicht, wat een meetfout kan zijn. Aan de bloedwaardes van glucose en insuline was ook weinig te merken.

Langdurig overeten had wat duidelijkere consequenties voor het lichaam. Na 28 dagen was het buikvet niet verder toegenomen. Wel waren de mannen na die maand gemiddeld 1,6 kilogram zwaarder geworden. Net als na vijf dagen bunkeren waren de glucose- en insulinewaardes op een nuchtere maag niet veranderd. Na de maaltijd was er wel iets te zien in het bloed: insuline viel wat hoger uit dan voor de ‘vakantie’ begon. Maar al met al was de glucose- en insulinehuishouding er nog goed aan toe.

Aanleg voor overgewicht

De reden dat de glucosehuishouding van de proefpersonen het zo goed bleef doen, kan komen doordat ze een overeet-dieet kregen met een normale verhouding van vet, eiwit, en koolhydraat. Maar op vakantie eten mensen waarschijnlijk niet drie gezonde maaltijden per dag, aangevuld met wat snacks, zoals in het onderzoek. Wat als je jezelf een maand lang tegoed doet aan frietjes, hamburgers en cheesecake, voedsel met vooral veel vet? Wadley en collega’s opperen dat de controle over de bloedsuiker dan sneller zoek kan raken.

Pijl heeft nog iets af te dingen op de Australische studie. “In dit onderzoek gaat het om korte periodes en gezonde mannen die mogelijk geen aanleg hebben voor overgewicht of een ontregelde stofwisseling. Deze groep kan betrekkelijk ongestraft te veel eten.” Voor mensen die al te zwaar zijn of aanleg hebben voor overgewicht of diabetes liggen de zaken anders. Hij verwacht dat het onderzoek bij vrouwen min of meer dezelfde uitkomsten zal geven.

Volgens de Leidse hoogleraar komen de resultaten in grote lijnen overeen met andere studies op dit vlak. “Als je één of twee weken te veel eet en daarna teruggaat naar een gezond dieet dan is er niet veel aan de hand.” Mits je normaal gesproken gezond eet, natuurlijk. Dus ja, op vakantie kan je jezelf best een paar dagen laten gaan. Wat eten betreft dan, alcohol is weer een ander verhaal.