Ode aan de kleine wetenschap

‘En, waar gaat je onderzoek over?’ Ze kijken me verwachtingsvol aan. De een heeft onderwijskunde gestudeerd, de ander internationale betrekkingen, en ook de rest heeft ‘nuttige’ en moderne dingen gedaan. Ik, daarentegen, heb Egyptologie gestuurd. Je weet wel, die studie over farao’s en hiërogliefen en dingen die duizenden jaren geleden gebeurd zijn. Wanneer ik dat zeg, zijn er meestal twee reacties: 1) ‘Ik wist niet eens dat dat bestond’, of 2) ‘Okeee… en waarom is dat nuttig?’

Geesteswetenschap vs Natuurwetenschap

Tja, waarom is Egyptologie nuttig? Hoe vaak is mij die vraag wel niet gesteld. Soms probeer ik het uit te leggen, maar vaker word ik chagrijnig. Geesteswetenschappers moeten bij uitstek hun onderzoek verdedigen en rechtvaardigen; ze moeten constant uitleggen aan een ongelovig en ongeduldig publiek waarom het ‘nuttig’ is wat ze doen. Bètawetenschappers, zoals natuurkundigen of biologen, hebben dit probleem een stuk minder. Ben je bioloog, dan ben je vast goed bezig. Ook al doe je onderzoek naar de structuur van tomatenblaadjes (zoals een PhD-student mij laatst vertelde), het maakt niet uit, het zal wel ergens goed voor zijn. Maar ‘Egyptologie’? Waarom geven we daar überhaupt nog geld aan uit?
Nou, dat zal ik je proberen te vertellen:

De wereld waarin we nu leven bestaat uit allerlei landen, talen, volkeren, religies en verhalen. We hebben onze eigen cultuur en onze eigen tradities. In Nederland viert bijvoorbeeld bijna iedereen kerstmis en Sinterklaas, feesten die van oorsprong christelijk zijn. Omdat je ermee opgegroeid bent, is het makkelijk om dat als ‘normaal’ te ervaren. Maar alles heeft een oorsprong en een reden, en ik ben zo’n persoon die zich constant afvraagt wat die reden is. Waarom vieren we eigenlijk kerstmis? Waarom, in hemelsnaam, zetten we een levende boom in onze huiskamers neer en versieren we die met lichtjes? Waarom is Europa christelijk geworden? En waar komt het christendom vandaan?

De wortels van de moderne tijd

Hoe meer vragen je stelt, hoe dieper je terug gaat in de geschiedenis. En hoe meer je weet van de geschiedenis, hoe minder ‘normaal’ de wereld lijkt. Je wordt je steeds bewuster van waarom Nederland nu is zoals het is, en waarom onze tradities en verhalen eigenlijk willekeurig zijn (ook al kunnen we er heel veel om geven). Je begint te begrijpen hoe het Westen zo machtig en rijk geworden is, waarom het Midden-Oosten overhoop ligt, hoe oude godsdiensten verdwenen zijn en hoe christendom en islam zich verspreid hebben over de wereld. Je weet waarom we überhaupt ‘staten’ hebben, waar grenzen en regeringen vandaan komen, hoe wetten gemaakt en gebroken werden, en waarom de mensheid nu de wereld overbevolkt.