Nooddam bij Grave moet de Maas weer vol krijgen na aanvaring tussen een binnenvaartschip en de stuw bij Grave

Eind december voer een binnenvaartschip tegen de stuw in de Maas bij het Brabantse Grave. De constructie bezweek en het waterpeil van de rivier daalde over een lengte van zo’n 25 kilometer met zo’n 3 meter. Rijkswaterstaat kondigde deze week aan een nooddam te willen realiseren om de ‘leeggelopen’ Maas weer vol te krijgen. Maar waarom zitten überhaupt stuwen in de rivier en hoe werken ze?

10 januari 2017

Het was mistig op de avond van 29 december 2016 bij het Brabantse Grave. Een binnenvaartschip geladen met benzeen vaart er over de Maas richting Rotterdam en negeert alle waarschuwingen: borden aan wal en een kabel met gele ballen die over de rivier loopt. Het schip ramt de stuw onder de verkeersbrug die normaal gesproken het water in de Maas stroomopwaarts op peil houdt. In de uren daarna daalt het water in een deel van de Maas en het Maas-Waalkanaal met ongeveer drie meter.

Schade na een aanvaring met de stuw in de Maas bij Grave. Vijf schotten die het water normaal gesproken tegenhouden zijn beschadigd. — Schade na een aanvaring met de stuw in de Maas bij Grave. Vijf schotten die het water normaal gesproken tegenhouden zijn geramd en beschadigd.
Rijkswaterstaat met toestemming

Het laagwater in de Maas houdt twee weken na het ongeluk nog steeds aan. Tijdelijk onbewoonbare woonboten liggen schuin op de rivierbodem, en bedrijven die doorgaans bevoorraad worden over de Maas en het Maas-Waalkanaal zijn onbereikbaar over het water. Maar het ongeval biedt ook ‘kansen’ voor (ramp)toeristen. In Cuijk werd een Romeinse aanlegsteiger zichtbaar (waarvan het bestaan overigens al bekend was) en sommigen speuren met metaaldetectors de doorgaans onbereikbare Maasbodem af naar verborgen schatten.

Deze week presenteerde Rijkswaterstaat een tijdelijke oplossing voor de stuw in de Maas: ze bouwen een tijdelijke dam die het water in het getroffen stuk van de Maas weer op peil gaat brengen. Maar waarom is de rivier zonder stuwen eigenlijk onbevaarbaar?

De rivier als trap

De Maas is een zogenoemde regenrivier en voert voornamelijk regenwater af uit delen van Noord-Frankrijk, West-Duitsland, België en Nederland. Bij overvloedige regenval treedt de rivier ver buiten haar oevers, bij droogte kan zij bijna droogvallen.

Tegelijkertijd is de Maas een drukke scheepvaartroute. Ieder jaar passeren er volgens Rijkswaterstaat zo’n negenduizend schepen de sluizen bij Grave. Om de grilligheid van de doorgaans te ondiepe rivier te ondervangen zijn er een aantal stuwen geplaatst die het water tegenhouden en de rivier verder stroomopwaarts dieper maken. Schepen kunnen de stuwen passeren via sluizen langs de stuwen. Het waterwerk bij Grave werd in 1928 voltooid.

Er zijn zeven stuwen in de Nederlandse Maas, die de rivier trapsgewijs laten dalen, van zo’n 45 meter boven NAP – bij binnenkomst in Zuid-Limburg – tot praktisch zeeniveau bij Lith, waar de laatste stuw zich bevindt. Het systeem zit zo in elkaar dat opeenvolgende stuwen het extra water van een stuwbreuk kunnen opvangen. De problemen zitten ook niet stroomafwaarts (waar het waterpeil stijgt), maar juist dichtbij de stuw vóór Grave. De rivier net na Sambeek, zo’n 25 kilometer stroomopwaarts, is nu het hoogste punt in de nieuwe ‘trap’. Daar zakt het waterpeil relatief het meest.

Item van de NOS over stuwen in de Maas.

Reparatie

De aanleg van de nooddam bij Grave die het waterpeil weer op niveau moet brengen duurt ongeveer twee weken. De reparatie van de stuw zelf gaat veel langer duren, naar schatting een half jaar. Voor reparatie van de betonconstructie onderaan de beschadigde schotten moet de stuw tijdelijk drooggelegd worden.

Ruïnes van de stad Kweneng, ten zuiden van Johannesburg, Zuid-Afrika — De stuw bij Grave vanuit de lucht. Links is de beschadigde stuw te zien, rechts de sluizen voor het scheepvaartverkeer.
Karim Sadr

Of gedupeerden hun schade volledig kunnen verhalen is nog de vraag. De maximale aansprakelijkheid van de Duitse rederij van het rampschip zal waarschijnlijk ronde de een of twee miljoen euro liggen. Het scheepvaartverkeer op het Maas-Waal-kanaal kan overigens al eerder op gang komen, via de doorgang naar de Waal bij Weurt. Nadat het waterniveau ook in het kanaal ernstig zakte komt het inmiddels langzaam op peil door noodpompen.

Reageer