Nobelprijs voor de Literatuur naar singer-songwriter Bob Dylan

Ook dit jaar was de Nobelprijs voor de Literatuur weer een verrassend nagerecht in de bekendmaking van de Nobelprijzen. Er waren genoeg speculaties, maar niemand zag aankomen dat de prijs naar Bob Dylan zou gaan voor ‘zijn poëtische expressies binnen de Amerikaanse muziekgeschiedenis’.

13 oktober 2016

Bekende schrijvers als Haruki Murakami en Philip Roth waren al genoemd. Maar ook minder bekende namen als de Keniase Ngugi Wa Thiong’o doken op. Desalniettemin werd iedereen ook dit jaar weer volkomen verrast door de keuze van het comité. Want nog niet eerder werd een popzanger geëerd met een Nobelprijs voor de Literatuur.

Een nog erg jonge Bob Dylan (rechts), hier samen op de foto met de Amerikaanse zangeres Joan Baez (links) tijdens een protestmars in Washington (VS), 28 augustus 1963.
Rowland Scherman - U.S. National Archives and Records Administration, via CC0

De 75-jarige Robert Allen Zimmerman, beter bekend onder zijn artiestennaam Bob Dylan, wordt beschouwd als een van de grootste Amerikaanse singer-songwriters van de vorige eeuw. Protestliederen als Blowin’ in the wind (1963) en The times they are a changing (1964) werden wereldberoemd. En in 2012 kreeg Dylan de Presidential Medal of Freedom, de hoogste onderscheiding van de Verenigde Staten aan burgers, van president Barack Obama.

Controverse

Op welke gronden de Zweedse Academie de Nobelprijs voor de Literatuur toekent is elk jaar weer ongewis. Daarom is de prijs nogal controversieel. Zelf houdt de Academie de woorden van Alfred Nobel aan: ‘het meest opmerkelijke werk met een idealistische trend’. Maar die woorden zijn niet eenduidig, aangezien het Zweedse idealisk zowel vertaald kan worden als ‘idealistisch’ of als ‘ideaal’. Bovendien handelde het Nobelcomité in het verleden nogal willekeurig en liet het grote schrijvers links liggen. Er kwam daarom vaak kritiek op de toekenningen.

Ook nu kan er kritiek verwacht worden. Want hoe literair zijn de teksten van Bob Dylan? De Nederlandse singer-songwriter Lucky Fonz III schreef in 2011 in popmagazine HEAVEN: “Bob Dylan is een tekstuele sjacheraar: hij jat teksten, hij presenteert onzin als filosofische waarheden, hij plakt ideeën lukraak aan elkaar en kan zichzelf tegenspreken binnen een couplet. Maar toch, het raakt je”. Dylans Nederlandse vertalers Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet noemen hem ‘een taalwonder’, zo lezen we op het weblog van Onze Taal.

Bob Dylan, live op TV in 1963, met Blowin’ in the wind.

Maar misschien gaat het vooral om de politieke en filosofische lading van Dylans liedjes. Blowin’ in the wind stelt vragen over vrede, oorlog en vrijheid die uiterst actueel waren tijdens de Vietnamoorlog en in de vredesbeweging van de jaren zestig. Het nummer werd door diverse artiesten gezongen. Er kwam een Nederlandse vertaling (Vluchtig in de wind) en zelfs een Friese: Rúzjend yn é wyn. Hetzelfde geldt voor The times they are a changing, dat in door Boudewijn de Groot werd vertolkt als ‘Er komen andere tijden’. Als waarschuwing tegen conservatieve stromingen in de maatschappij.

Gokken

De speculaties omtrent de Nobelprijs voor Literatuur waren ook dit jaar erg uiteenlopend. De nominaties voor deze Nobelprijs moeten altijd al voor februari binnen zijn. Daarna worden enkele shortlists gemaakt, maar die worden niet naar buiten gebracht. Voorspellingen zijn dus eerder een kwestie van gokken. Overigens zijn er ook mensen die daar geld op inzetten.

Het Britse gokbedrijf Ladbrokes speelt daar handig op in. Op basis van waar de gokkers dit jaar bij Ladbrokes op inzetten, kwam de volgende nominatielijst tot stand: Svetlana Alexievich (Wit-Rusland), Haruki Murakami (Japan), Ngugi Wa Thiong’o (Kenia), Jon Fosse (Noorwegen), Joyce Carol Oates, Philip Roth (Amerika). Bob Dylan kwam ook voor in de lijst, maar bungelde ergens op nummer vijftig.

Bronnen: