Nikola Tesla is een geboren uitvinder, al vroeg is hij er bedreven in. Later zal de van oorsprong Serviër belangrijke bijdragen leveren voor ons huidige elektriciteitsnet. Maar hij werkt ook aan radiocommunicatie en draadloze energieoverdracht. Tesla wordt vaak afgeschilderd als een bijna mythisch figuur, een legende. Je zou je bijna af kunnen vragen of deze man echt heeft bestaan…
De een noemt hem één van de grootste genieën aller tijden, de ander bestempelt hem liever als knettergek. Het kan bijna niet anders of Nikola Tesla moet het beide zijn geweest. Want hoe kun je iemand niet geniaal noemen als hij de moderne elektrische motor en de basis van onze huidige stroomvoorziening uitdacht? Als hij de eerste bouwtekening van de FM-radio op papier zette. De eerste waterkrachtcentrale bouwde, een van de eerste röntgenfoto’s maakte, naar het schijnt acht talen sprak, boeken kon onthouden en vrijwel al zijn uitvindingen eerst volledig in zijn hoofd uitdacht.
Desalniettemin had de Servisch-Amerikaanse uitvinder een instabiele persoonlijkheid. Hij leed regelmatig aan zenuwinzinkingen en had smetvrees, hekelde sieraden, had een vreemde obsessie met het getal drie en sprak graag met duiven.
Maar ondanks zijn – op z’n zachts gezegd – ‘eigenaardigheden’, wist Tesla honderden patenten in handen te krijgen. Kennislink interviewt deze excentriekeling, wiens werk enigszins in de vergetelheid raakte maar die de laatste jaren weer aan populariteit wint door vele verschijningen in de populaire cultuur.
Meneer Tesla, het uitvinden zat al in de familie?
“Ja, het was mijn moeder, Đuka Tesla, waar ik veel aan te danken heb. Ze was zelf bijzonder handig en creatief in het maken van huishoudelijke apparatuur, ondanks dat ze geen enkele scholing had gehad.”
“Als ze niet zo afgezonderd van de moderne wereld had geleefd dan had ze een briljant uitvinder kunnen zijn. Ze was onvermoeibaar en beschikte over een bijna fotografisch geheugen. Ik ben er zeker van dat ik al mijn gaven van haar heb gekregen.”
Kunt u zich nog veel herinneren van uw kindertijd?
“Zodra ik kon denken begon ik met dingen bouwen en uitvinden. Ik kan me herinneren dat ik op mijn vijfde een waterrad bouwde en droomde over de mogelijkheid om energie uit de Niagarawatervallen te winnen. Natuurlijk lukte me dat ook, zo’n 35 jaar later.”
“Ik was al vroeg aangetrokken door de natuurkunde en wiskunde, alleen wilde mijn vader koste wat kost dat ik priester werd. Pas toen hij zag wat voor cijfers ik haalde en de docenten hem erop aanspraken raakte mijn vader overtuigd dat er een carrière als ingenieur voor me weggelegd was.”
Maar u begon niet meteen met uitvinden?
“Ik begon mijn carrière op mijn 25e in Europa, aanvankelijk als elektrische ingenieur bij een telefoonmaatschappij in Boedapest. Maar het uitvinden was iets wat ik niet kon stopzetten. Het principe van de inductiemotor schoot tijdens een wandeling in het park opeens door mijn hoofd. Ik heb het toen meteen voor een vriend met een stok in het zand uitgetekend. Nog geen jaar daarna verhuisde ik naar Parijs om te gaan werken voor de Continental Edison Company, van de vrek Thomas Edison. Ik was druk met het verbeteren van dynamo’s. Ondertussen werkte ik ook aan mijn eigen elektromotor.”
Uiteindelijk liep uw samenwerking met Edison op de klippen. Waarom?
“Toen ik in 1884 naar de Verenigde Staten verhuisde kon ik daar voor Edison gaan werken. Hij liet me eerst veel te simpele klussen doen. Maar al snel kon ik me opwerken zodat ik veel moeilijkere en belangrijkere problemen op mijn bordje kreeg.”
“Een van mijn taken was het opnieuw ontwerpen van de generators die ze daar gebruikten. Die waren ontworpen om gelijkstroom te maken, en dat was natuurlijk een probleem! Ik zei op een gegeven moment tegen Edison dat hij moest overstappen naar het veel handigere wisselstroom.”
“Hij leek dat een interessant idee te vinden en bood me maar liefst 50.000 dollar als ik het voor elkaar zou krijgen. Natuurlijk lukte me dat, maar toen ik om mijn beloning vroeg lachte hij en bood me een loonsverhoging van tien dollar per week… Ik ben meteen gestopt met werken voor die dwaas.”
Waarom is wisselstroom eigenlijk beter dan gelijkstroom?
“Tja, moet ik dat nu nog steeds uitleggen? De hele wereld gebruikt het inmiddels! Het belangrijkste punt is dat je wisselstroom makkelijk over grote afstanden kan transporteren, doordat de spanning eenvoudig op te schroeven is met een transformator. Dat lukt niet met gelijkstroom, waarbij het voltage altijd laag blijft en er enorme verliezen optreden bij het transport.”
“Het kan niet anders of Edison moet die voordelen ook gezien hebben; alleen had hij zijn stroomimperium inmiddels op gelijkstroom opgebouwd. Hij hield krampachtig aan gelijkstroom vast en deed alles wat in zijn macht lag om wisselstroom een slechte naam te bezorgen. Uiteindelijk moet het de World’s Columbian Exposition’s_Columbian_Exposition in 1893 zijn geweest die de doodsteek voor gelijkstroom leverde. Hoewel Edison boven in een paviljoen een 2,5 meter grote gloeilamp onthulde die op gelijkstroom brandde, werkte de rest van de duizenden lampen op het terrein op wisselstroom. Het publiek maakte voor het eerst op grote schaal kennis met deze superieure techniek.”
De World’s Columbian Exposition in Chicago in 1893 werd grotendeels door lampen op wisselstroom verlicht.
wiki commonsWaarom verhuisde u enkele jaren daarna naar Colorado Springs?
“Ik vertrok in 1899 vanuit New York naar het veel rustigere Colorado omdat ik meer ruimte nodig had voor mijn experimenten en uitvindingen. Vooral op het gebied van draadloze energieoverdracht wilde ik stappen maken. In Colorado Springs bouwde ik een grote Teslaspoel in mijn laboratorium, waarmee ik in staat was grootse elektrische ontladingen te genereren. Die waren op grote afstand zicht- en hoorbaar. Tja, van de buren trok ik mij niet zoveel aan, maar voor mij was het zeker geen spielerei. Iedereen was onder de indruk toen ik liet zien dat ik lampen tot in de wijde omtrek draadloos kon laten branden. Dat jaar nog liet ik zien dat ik 200 gloeilampen kon laten branden op een afstand van 40 kilometer!”
Tesla liet zich graag fotograferen op manieren die bijdroegen aan zijn bijna legendarische aanzien.
Dickenson V. Alley via publiek domeinRond die tijd genoot u de bekendheid van een superster. Verwelkomde u de bijna mythische status die u toen verwierf en nu nog lijkt te hebben?
“Ik kan niet zeggen dat ik het vervelend vond, maar toch vormde het vooral een afleiding van mijn werk. Ik hield ervan om gewoon met mijn uitvindingen bezig te zijn; helemaal alleen. Niets gaat boven het plezier van een uitvinder die ziet dat iets wat hij heeft bedacht werkt. Dat is ook de reden dat ik nooit een vrouw in mijn leven heb gehad. Dat zou immers alleen maar afleiden van het werk dat ik dag en nacht deed. Helaas leiden uitvinders vaak een eenzaam bestaan…”
Een van uw laatste grote projecten was de bouw van de Wardenclyffe-toren, een vrij megalomaan project nietwaar?
“Hiermee had ik een schier oneindige hoeveelheid energie kunnen bezorgen op elke plek op de aarde! Schepen hadden kunnen varen, industrieën hadden kunnen draaien en dat allemaal vanwege deze ruim 50 meter hoge toren die ik vanaf 1901 op Long Island liet bouwen. Tot mijn grote spijt is het project nooit voltooid, omdat mijn financier John Morgan de geldkraan dichtdraaide. Hij geloofde niet dat we met dit concept geld hadden kunnen verdienen. Ik denk dat het de wereld had veranderd. Maar als U ook al niet gelooft dat draadloze energieoverdracht efficiënt genoeg was om een succes te worden denk ik dat het tijd wordt om dit af te breken en mijn brein aan betere dingen te besteden.”
