New Horizons vindt kosmische sneeuwpop

Op nieuwjaarsdag bracht de sonde een flitsbezoek aan Ultima Thule, een langwerpig sneeuwpop-vormig object. Inmiddels druppelt de informatie binnen van het verste bezoekje ooit in de ruimtevaart.

Niet een maar twee bollen

Ultima Thule lijkt overduidelijk uit twee aanrakende delen te bestaan. De betrokken wetenschappers van NASA noemen het Kuipergordelobject in een persbericht een contact binary, Ultima Thule is in feite een komeetduo dat elkaar aanraakt. De onderzoekers vermoeden dat het tweetal in het jonge zonnestelsel (toen het slechts een procent van de huidige leeftijd had) onder de invloed van zwaartekracht stapvoets tegen elkaar botste. Daarbij bleven de twee bollen intact en gingen als een hemellichaam verder.

Overigens zijn er al meer van dit soort ‘dubbelkometen’ gevonden. Wetenschappers vermoeden dat komeet 67P, die bezoek kreeg van de Europese ruimtesonde Rosetta, ook uit twee verschillende onderdelen bestaat die door de zwaartekracht aan elkaar plakken.

“De van tevoren bekende feiten over Ultima Thule waren op een hand te tellen”, zegt Alan Stern tegen NEMO Kennislink. Hij is hoofdonderzoeker en directeur van de New Horizons-missie. De Hubble-ruimtetelescoop kon vanaf een baan om de aarde de trage beweging van Ultima Thule om de zon bepalen (omlooptijd bijna driehonderd jaar), de kleur vaststellen (een beetje roodachtig), een inschatting van de grootte maken (twintig tot dertig kilometer), de mate van reflectie van het licht zien (zo donker als aarde) en de zeer onregelmatige vorm bepalen.

“Dat Ultima Thule zo donker is komt waarschijnlijk door het zeer oude oppervlak, dat over de loop van miljarden jaren nauwelijks veranderd is”, zegt Carsten Dominik, sterrenkundige van de Universiteit van Amsterdam. “Een miljarden jaren lang bombardement van straling van de zon en van buiten het zonnestelsel zorgde er waarschijnlijk voor dat het onbeschermde oppervlak er nu zo donker als kool uitziet, met chemisch gezien veel lang koolstofketens.” Waar Ultima Thule precies van gemaakt is, moeten de metingen van New Horizons uitwijzen.

Generaliseren

De Kuipergordel – vernoemd naar de van oorsprong Nederlandse astronoom Gerard Kuiper – is groot en telt waarschijnlijk miljarden brokstukken. Van dwergplaneten met een diameter van duizenden kilometers (waaronder Pluto) tot stofkorrels. Ultima Thule zit daar wat betreft formaat tussenin. Het is een stuk groter dan de meeste kometen die (vaak met een staart van gas) worden gespot in de binnendelen van het zonnestelsel. Van die kometen wordt vermoed dat ze onder andere afkomstig zijn uit de Kuipergordel.

Bezoekjes aan dit soort stokoude en in miljarden jaren nauwelijks veranderde hemellichamen kunnen ons veel leren over het ontstaan van het zonnestelsel. Het is alsof je terug in de tijd kijkt. Maar wat zegt het bezoek aan een of twee van de brokstukken eigenlijk over de Kuipergordel als geheel? Het generaliseren van de informatie van een of twee snelle bezoekjes in de Kuipergordel is lastig, aldus Dominik.

“Daarvoor moet je veel meer bezoekjes doen”, zegt hij. “En dat is moeilijk omdat de ruimte er ontzettend leeg is. Zelf met de grote snelheid van ruimtesondes ben je zo een paar jaar onderweg van het ene naar het andere noemenswaardige object. Ultima Thule is uitgekozen omdat het toevallig op de weg van New Horizons ligt. Het zou overigens bijzonder zijn als we nu meteen een heel exotisch Kuipergordelobject te pakken hebben. De kans is groot dat dit een ‘gemiddelde’ vertegenwoordiger is van de objecten in deze regio.”