Heerlijk: tegelijkertijd met je voeten in het warme zand en met je hoofd in de wereld van de wetenschap. Alle redacteuren van Kennislink tippen de lezers de fijnste wetenschappelijke boeken van het afgelopen jaar. Stem onderaan op jouw favoriet. We verloten een exemplaar van het Kennislinkboek Waarom worden mannen kaal? 101 slimme vragen onder de inzenders.
Beter dan echt
door Jane McGonigal
Spelletjes zijn leuk! Niet alleen dat, maar ze helpen ons ook nog eens slimmer, socialer en gelukkiger te worden. Dat beweert gamedesigner Jane McGonigal, en na het lezen van haar boek ben ik het roerend met haar eens. Ze geeft veertien manieren waarop games tot een betere wereld leiden, voor jezelf (verbetering #3: doe bevredigender werk), grote groepen (verbetering #13: besteed tienduizend uur aan samenwerken) en zelfs de hele wereld (verbetering #14: ontwikkel grootschalige groepsvooruitziendheid).
Het boek staat bol van de gelukstheorieën die vervolgens aan de hand van herkenbare games worden uitgewerkt. Dit maakt het een leuke variant op het gemiddelde zelfhulpboek, en het geeft de beginnende spelontwerper voldoende tips om ook het eigen leven speelser in te richten. Daarnaast knalt de positiviteit van de pagina’s, zodat je na het lezen gelijk een voetbal, een dobbelsteen of een controller wilt pakken om de theorie in de praktijk te brengen. – Sven de Jong, projectmanager
Lees meer over ‘Beter dan echt’
De bonobo en de tien geboden – Moraal is ouder dan de mens
door Frans de Waal
De oorsprong van moraal ligt niet in religie, maar in emoties. En die hebben andere dieren net zo goed als wij.
“Er was eens een chimpansee, die ik had geleerd een pasgeboren jong met de fles te voeden. Doordat haar melkproductie tekortschoot had ze verschillende nakomelingen verloren en wilde ze graag een jong adopteren. In latere jaren bracht ze dankzij haar bijzondere vaardigheid niet alleen deze jonge chimpansee groot, maar ook haar eigen kinderen. Haar verdere leven was ze elke keer dat ze me zag – en dat was maar één keer in de paar jaar – uitzinnig, alsof ik een lang geleden verloren familielid was. Het moet ermee te maken hebben gehad dat ik haar had geholpen een gezin te stichten.”
Mensapen zijn geen dieren die op machinale wijze handelen. Ze hebben net als wij emoties en handelen op basis van moraal. Religie hoeft ons geen menselijkheid bij te brengen, het is een biologische eigenschap van de soort. Dat is kort gezegd de boodschap in het nieuwste boek van de wereldberoemde gedragsbioloog Frans de Waal. Het boek staat vol prachtige anekdotes uit zijn, door de jaren heen verzamelde, unieke ervaringen met chimpansees en bonobo’s. Hij trekt ten strijde tegen gelovigen die denken dat moraal ons van boven ingefluisterd wordt. Maar even zo fel is hij tegen de volgelingen van Richard Dawkins, die zeggen dat ons gedrag door onze egoïstische genen wordt gestuurd. Tegelijkertijd benadrukt hij de waarde van geloven en stelt dat een rigoureus uitbannen van God niet mogelijk is. “De grote uitdaging is een stap voorwaarts te zetten, voorbij de religie, voorbij een moraal van bovenaf.” – Anne van Kessel, redacteur Biologie
Lees meer over ‘De bonobo en de tien geboden’
Tubes. A journey to the center of the internet.
door Andrew Blum
Waar kom ik uit als ik het glasvezelkabeltje, dat er voor zorgt dat ik thuis internet heb, volg? Dat vroeg de Amerikaanse journalist Andrew Blum zich af. Hij surft zich de hele dag door suf op het internet. Hij zoekt info, verstuurt e-mails en social netwerkt aan de lopende band. Maar op de vraag hoe het internet er fysiek uitziet, had hij geen antwoord. Dat zette hem aan tot het schrijven van ‘Tubes. A journey to the center of the internet’. Het levert een fascinerende reis op langs heel veel kabeltjes, datacenters en wizzkids. Blum legt haarfijn uit hoe alles met alles is verbonden. Verplichte kost voor iedereen die nieuwsgierig is naar wat zich achter de eigen router afspeelt. – Robert Visscher, redacteur Techniek
Lees meer over Tubes. A journey to the center of the internet
Het raadsel van alles wat leeft – en de stinksokken van Jos Grootjes uit Driel
door Jan Paul Schutten
Vakantie, dat is zon, zee en strand. Maar dáár moet je dit boek dus niet mee naar toe nemen. Daar is het gewoon te mooi voor. Dit is een boek om op een regenachtige dag uit de boekenkast te halen en voorzichtig op tafel te leggen. Wat een prachtexemplaar! De fraaie gouden snee, de stevige harde kaft, de prachtige illustraties: dit boek is met zorg uitgegeven en dus moet je het met zorg behandelen.
Als je het boek openslaat dan merk je dat ook de inhoud een feest is. Je gaat met Jan Paul Schutten op ontdekkingsreis. Hij vertelt (vrijwel) alles wat je ooit zou willen weten over het leven op aarde – van stinksokken tot de evolutietheorie. In een luchtige en humoristische stijl beantwoordt hij hele kleine (hoe ziet een bacterie eruit?) en hele grote vragen (waarom gaat alles wat leeft ooit dood?). Wetenschap moeilijk? Nee hoor. Als je maar weet hoe het zit!
Schutten is een schoolmeester van het goede soort. Hij is een begenadigd verteller die zijn ‘leerlingen’ enthousiasmeert en wijzer maakt. Hadden we allemaal maar zo’n meester gehad. Dan had Nederland nu aan natuurwetenschappers geen gebrek. – Harm Ikink, redacteur Scheikunde
Lees meer over ‘Het raadsel van alles wat leeft’
Na twee dagen regen volgt maandag – en andere mysterieuze verschijnselen op de planeet aarde
door Axel Bojanowski
Dit is een boek waarin broodjeaapverhalen ontkracht worden, denk je wellicht. Hoe kan de regen immers weten welke dag van de week het is? Maar je hebt het mis. ‘Na twee dagen regen volgt maandag’ is een verzameling van 32 lekker leesbare en toegankelijke artikelen over curiosa in de geologie, zoals ijspannenkoeken, spookeilanden en watervallen op de bodem van de oceaan. Daarnaast verhaalt het over meer algemene problemen waar aardwetenschappers zich mee bezig houden, zoals het voorspellen van aardbevingen en de openstaande vragen rond de opwarming van de atmosfeer.
Waarom kruipen er gigantische rotsblokken door de Nevada woestijn? Wat waren toch de hallucinogene gassen die uit aarde opstegen bij het Orakel van Delphi? Wat waren de exacte gebeurtenissen rond Climategate? Bojanowksi geeft geen pasklare antwoorden, maar vertelt je wat de wetenschap over elk onderwerp gezegd heeft – inclusief de nog openstaande problemen en de discussies die gaande zijn. Hij baseert zich daarbij op de nieuwste inzichten uit de relevante wetenschappelijke tijdschriften, dus naast leuk is het boek ook volledig wetenschappelijk verantwoord.
(En het blijkt echt waar te zijn: in veel gebieden regent het in het weekend vaker dan door de week!)
– Marlies ter Voorde, redacteur Aarde en Klimaat
Lees meer over ‘Na twee dagen regen volgt maandag’
De Deeltjesdierentuin
door Jean-Paul Keulen
Wil je echt wat leren deze zomer, stop dan ‘De deeltjesdierentuin’ van Jean-Paul Keulen in je koffer. Dit boek spijkert je kennis van de deeltjesfysica bij. Dat lijkt misschien geen goede keuze voor de welverdiende zielenrust, maar feit is dat het boek over het algemeen prima leesbaar is door duidelijke analogieën en leuke anekdotes over de soms rare snuiters onder de deeltjesfysici.
Keulen legt alles duidelijk, stap voor stap uit en zorgt ervoor dat je niet alleen knalbruin terugkomt van vakantie, maar ook precies weet wat spontane symmetriebreking, het Higgs- en Majoranadeeltje zijn en je je helemaal thuis voelt in de wonderbaarlijke deeltjesdierentuin. – Roel van der Heijden, redacteur Techniek en Natuurkunde
Lees meer over ‘De deeltjesdierentuin’
Van dier naar mens
door David Quammen
Wie in zijn koffer nog ruimte heeft voor een dikke pil moet zeker ‘Van dier naar mens’ meenemen. Dit boek, dat is geschreven door auteur David Quammen verhaalt over de opkomst van levensbedreigende infectieziekten.
Quammen beschrijft de zoektocht naar de oorsprong van ziekten als ebola en SARS tot in detail en daardoor lijkt het alsof je zelf middenin een gevaarlijke uitbraak zit. Dat maakt het boek niet alleen interessant, maar zeker ook spannend om te lezen.
En voor wie denkt “500 bladzijden is me een beetje teveel van het goede”, geen nood. Quammen verwoordt het verhaal van één ziekte in ongeveer 50 bladzijden, waardoor je het boek gemakkelijk even opzij kunt leggen. – Elles Lalieu, redacteur Gezondheid
Lees meer over ‘Van dier naar mens’
Fryslân, land van talen
door Reitze Jonkman en Arjen Versloot
Zelf breng ik al jaren mijn zomervakantie door op de Wadden. Ik geniet niet alleen van de natuur, maar ook van de talen en dialecten die ik om mij heen hoor. Voor een groot deel hebben die een Friese oorsprong. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het boek ‘Fryslân, land van talen’ een plekje krijgt in mijn koffer.
Toch kwam ik er bij het lezen achter, dat dit boek niet alleen interessant is voor mensen als ik. Het is namelijk een beschrijving van een belangrijk deel van de hele Nederlandse taalgeschiedenis. Dat begint bij het Latijn (vanaf onze jaartelling net zo invloedrijk als het Amerikaans-Engels nu) waarna de volkstalen langzaam opkomen.
In Nederland, maar ook ver daarbuiten wordt Dietsch of Nederduits gesproken. Het is de voertaal van de Hanze. Indertijd zo invloedrijk, dat de Scandinavische talen tal van Nederduitse leenwoorden opnemen. En dat is de reden dat we nu menig woordje herkennen in een serie als ‘Borgen’. Eigenlijk zou dit boek gebruikt moeten worden bij het schoolvak Nederlands in het Voortgezet Onderwijs. Het leent zich daar uitstekend voor, met veel mooie overzichtskaartjes, tekstfragmenten en tijdsbalken. Maar het is natuurlijk ook prima kost om deze zomer ergens op een Waddeneiland te lezen. – Mathilde Jansen, redacteur Taalwetenschappen
Lees meer over ‘Fryslân, land van talen’
Eerlijk over yoga
door William Broad
Heb jij je al laten meeslepen door de hype? Oftewel: lig jij op wekelijkse basis te stretchen op je yoga-matje? Stop daar dan eens even mee, en lees eerst ‘Eerlijk over yoga’. In dit alles behalve zweverige boek verzamelt William Broad – gevierd wetenschapsjournalist van de New York Times en zelf al 40 jaar overtuigd yoga-beoefenaar – alle nuchtere wetenschap achter de vermeende heilzame werking van yoga. Hiervoor reisde Broad de hele wereld rond: hij liet zich inspireren yoga-goeroe’s in India, en draaide mee in het medische laboratorium van de Universiteit van Harvard.
Is het echt zo dat je met yoga een depressie kan voorkomen? Welke houdingen zijn nou lustopwekkend, en zorgen zelfs voor betere seks? Broad waarschuwt de gestaag groeiende, Westerse yogi-gemeenschap echter ook voor de gezondheidsrisico’s van yoga. Als moderne stadsbewoner kan je je maar beter niet in de downward-facing dog of de cobra wringen. Tenminste, als je verschoven ruggewervels, beknelde slagaders en daarmee gepaard gaande verlammingsverschijnselen zoals het syndroom van Horner liever wil voorkomen. Gelukkig geeft Broad ook tips over de houdingen waarmee je op een veilige manier even lekker kan stretchen of je kern kan versterken. Met dit boek in je koffer kan je na een intensief stedentripje of een wilde kano-tocht zowel lezend als stretchend weer tot jezelf komen – op een geheel verantwoorde manier. Namasté! – Anna Tuenter, redacteur Hersenen & Gedrag
Lees meer over ‘Eerlijk over yoga’
De geschiedenis van de vooruitgang
door Rutger Bregman
We zijn rijker, gezonder en veiliger dan ooit. Maar toch zien we om ons heen steeds vaker een onbehagen. Een nostalgie naar vroeger, toen alles beter was. Hoe kan dat toch, vraagt de jonge historicus Rutger Bregman (24) zich af. Toont de negativiteit van de economische crisis aan dat er grenzen aan de vooruitgang zijn?
Op zoek naar antwoorden neemt Bregman zo ongeveer de hele geschiedenis onder de loep. Van de oerknal via de eerste vuistbijlen naar de huidige crisis. Op een levendige en zeer toegankelijke manier beschrijft hij hoe filosofen, schrijvers en intellectuele in de loop van de eeuwen over vooruitgang dachten.
Uiteindelijk brengt hem dat bij de constatering dat het pessimisme van vandaag de dag onterecht is. Vooruitgang bestaat, en we zitten er (nog steeds) middenin. Al met al is Geschiedenis van de vooruitgang een heerlijke nice read voor op het strand. Dat Bregmans historische betoog hier en daar wel wat kort door de bocht kan zijn (en een enkele keer zelfs onjuist) wordt hem vergeven. – Maarten Muns, redacteur Geesteswetenschappen
Lees meer over ‘De geschiedenis van de vooruitgang’
Borderline Times. Het einde van de normaliteit.
door Dirk de Wachter
De Belgische psychiater/psychotherapeut Dirk de Wachter schreef dit kritische boek over de hedendaagse gezondheidszorg. In een maatschappij waar een 7,9 wordt gescoord voor ‘geluk’, is de keerzijde de depressie, die een kwart van de bevolking treft. Dat lijkt tegenstrijdig maar is niet zo vreemd, vindt De Wachter, want we zijn verslaafd aan geluk en stappen te snel naar een psychiater. Acceptatie van een beetje ongeluk zou volgens hem een stuk gezonder zijn.
Met de hang naar maakbaar geluk, is er ook sprake van een overmaat aan medicijngebruik. En De Wachter kan het weten, want hij schrijft ze zelf ook voor, tot groot plezier van de pharmaceuten. De groep medicijnconsumenten groeit en ook kinderen doen mee, als ze te druk zijn. Rouwen mag niet lang meer duren, volgens de nieuwe psychiatriebijbel, DSM-5. Er komen steeds weer diagnoses en nummers bij. Maar de beroepsgroep protesteert en DSM-5 is, nu de inkt nog nat is, al door enkele psychiaters in de ban gedaan.
De Wachter komt over als een absolute cultuurpessimist voor wie het glas half leeg is. Hoewel interessant leest het boek als fragmentarisch, bij elkaar gesprokkeld, met een te hoge dosis aan citaten. Ook ontbreekt een economische invalshoek. Want waar moeten in ’s hemelsnaam al die volksstammen afgestudeerden gaan werken die psychologie hebben gestudeerd? Komt de bulk aan diagnoses en overmatig testen ook niet uit die koker? – Annemieke van Roekel, redacteur Aarde & Klimaat
Lees meer over ‘Borderline Times’
Dagboek van een Beul
door Joel Harrington
Neem deze vakantie ‘Dagboek van een beul’ eens mee, in plaats van een spannende thriller. Even ijzingwekkend en bloederigheid verzekerd. Harrington geeft een kijkje in het dagelijkse leven van beul Frantz Schmidt uit Neurenberg.
Deze beul leefde van 1554 tot 1634: roerige tijden in Duitsland vanwege heksenjachten, godsdiensttwisten en de Dertigjarige oorlog. Het martelen en executeren van criminelen kwam in deze dagen nog veelvuldig voor en beulen werden door tijdgenoten gevreesd en geminacht vanwege dit eerloze werk.
Beul Schmidt probeerde dit beeld bij te stellen en hield een dagboek bij over de veroordeelde criminelen, hun vergrijpen en de door hem uitgevoerde straffen. Harrington schetst met behulp van dit dagboek een uniek beeld van deze outcast en diens leven. Een mooi stukje sociale geschiedenis dat nog lekker wegleest ook. – Marjolein Overmeer, redacteur Geesteswetenschappen
Lees meer over ‘Dagboek van een beul’
De filosofie twittercanon
door Herman de Regt en Leon Heuts
Snel meer leren over filosofie in je vakantie? Dit boek maakt het je gemakkelijk. Beginnende bij Plato bespreekt elk hoofdstukje een citaat van een filosoof ter grote van (ongeveer) een Tweet en daaraan gekoppeld zijn visie op de (menselijke) wereld. Dergelijke oneliners van filosofen zijn er overigens genoeg, van Nietzsches ‘God is dood’ en Descartes ‘Ik denk dus ik ben’…
En passant leer je ook allerlei interessants over het leven van bekende filosofen; zoals hoe de arme filosoof Epericus dankzij gemene spin van collega’s beroemd werd als viespeuk. Een aansprekend geschreven boek vol interessante weetjes dus, al is Heuts’ uitleg hier en daar wel ‘n tikje belerend. – Marloes van Amerom, redacteur Maatschappij
Lees meer over ‘De filosofie twittercanon’
Hoe Wiskunde de Wereld Veranderde
door Ian Stewart
Ian Stewart is een succesvol wiskundige én een succesvol schrijver. Zijn twee boekjes vol wiskunderaadsels waren in Nederland een succes, en daarom kwam afgelopen najaar zijn boek ‘Taming the Infinite’ uit in Nederland, onder de naam ‘Hoe wiskunde de wereld veranderde’.
Stewart beschrijft vanaf het begin der tijden hoe wiskunde ontstond en wat je ermee kan. De hele wereld is wiskundig te verklaren, zo meent Stewart. Hij is nog steeds erg goed in het stap voor stap uitleggen van wiskunde. In dit boek zijn de sommen vaak ingewikkelder dan in de twee boeken met raadsels die hiervoor in het Nederlands verschenen. Ook is de Nederlandse vertaling niet overal even sterk. Toch is het boek de moeite waard voor iedereen die meer wilt weten over wiskunde en de invloed ervan op onze manier van denken en doen. -Marc Seijlhouwer, redacteur Wiskunde
Lees meer over ‘Hoe wiskunde de wereld veranderde’
Survivalgids voor de toekomst
door Martijn van Calmthout
Vakantie is natuurlijk een mooi moment om juist die dikke pil eens door te spitten, maar voor mensen als ik, die steeds afgeleid worden door een klein mensje, is het heel fijn om een boek mee te hebben waar wel echt iets in staat, maar waar je niet steeds opnieuw in hoeft te komen.
De ‘Survivalgids voor de toekomst’ is zo’n boek. In korte journalistieke artikelen schetst Volkskrantjournalist Martijn van Calmthout de wetenschappelijke beloften voor de wereld van morgen waarin we onze biefstuk printen, hooikoorts ‘uit’ kunnen zetten met de afstandsbediening, maar waarin de mens nog steeds in God zal geloven, verliefd zal worden en elkaar op zal zoeken. Van Calmthout doet namelijk niet aan luchtfietserij. Hij gaat er terecht van uit dat de materiële wereld flink kan veranderen, maar dat de mens zelf niet veel anders zal worden. Het zorgt voor een serie genuanceerde inkijkjes in de wereld van morgen.
De titel kan mensen op het verkeerde been zetten, want Van Calmthout biedt geen tips om de toekomst mee tegemoet te treden. Dat is ook niet nodig: de wetenschap is zelf de ‘survivalgids voor de toekomst’.
-Sanne Deurloo, hoofdredacteur Kennislink
