Nederlandse meteoriet duikt op bij hobby-expositie

Nederland heeft er een meteoriet van eigen bodem bij. De buitenaardse steen sloeg 140 jaar geleden in op een akker bij Diepenveen, en dook vorig jaar plotseling op bij een expositie in Hardenberg. Het is pas de vijfde Nederlandse meteoriet die geregistreerd staat, en het is een bijzonder exemplaar: Mogelijk bevat hij materiaal dat ouder is dan het zonnestelsel.

8 december 2013

Gevallen onder Diepenveen, den 27^e oktober 1873. Des middags ten drie ure ongeveer. Deze steen viel met een verblindend licht, onder heftig sissen neder naast de personen van de heer Bos en zijne vrouw, die daar stonden te werken, en werd weinige minuten later op een diepte van anderhalve voet (ongeveer 45 centimeter) en nog merkbaar warm uit den zandgrond gehaald.

Een houten kist met een zwarte steen er bovenop. De achtergrond is wit. — Gevallen onder Diepenveen, den 27e oktober 1873. Des middags ten drie ure ongeveer. Deze steen viel met een verblindend licht, onder heftig sissen neder naast de personen van de heer Bos en zijne vrouw, die daar stonden te werken, en werd weinige minuten later op een diepte van anderhalve voet (ongeveer 45 centimeter) en nog merkbaar warm uit den zandgrond gehaald.
Marco Langbroek, met toestemming

Wie een grote zware ruimtekei verwacht komt bedrogen uit. De Diepenveen, zoals de meteoriet inmiddels officieel geregistreerd staat, is een broos en pikzwart brokje steen dat eigenlijk nog het meest weg heeft van een bolletje houtskool. Hij weegt slechts 68 gram, en meet ongeveer 5 bij 3 bij 3,5 centimeter. Het is de vijfde meteoriet die ooit in Nederland is opgedoken, en het is een tamelijk zeldzaam exemplaar.

Onder een ¨gewone¨ optische microscoop zijn de chondren al zichtbaar. — Onder een ‘gewone’ optische microscoop zijn de chondren al zichtbaar.
Marco Langbroek, met toestemming

Koolstofchondriet

De Diepenveen is een koolstofchondriet, vertelt meteorietenspecialist Marco Langbroek. Slechts iets meer dan een procent van de bekende meteorieten behoort tot deze categorie; in totaal een paar honderd exemplaren.

De ruimtesteen is opgebouwd uit chondren (ook wel chondrulen genoemd): druppels zonnenevel die gestold zijn toen het zonnestelsel nog in wording was, zo’n 4,6 miljard jaar geleden. Ze zijn ouder dan de aarde zelf.

De Diepenveen bestaat bovendien voor meer dan twee procent uit koolstof. Dat is veel voor een meteoriet, en het is organisch materiaal. “Van dit type meteorieten wordt wel gedacht de bouwstenen voor het leven op aarde gebracht te hebben”, zegt Langbroek. “Meteorieten als deze kunnen zelfs complexe organische moleculen als aminozuren bevatten.”

Henk Nieuwenhuis met de Diepenveen.
Marlies ter Voorde, met toestemming

Dagloners

De buitenaardse steen kwam 140 jaar geleden op een de middag neer op een akker in Diepenveen, vlak bij Deventer. Een echtpaar dat op de akker werkte, was getuige van de inslag. Deze dagloners brachten de steen naar de plaatselijke hoofdonderwijzer, die hem weer doorgaf aan zijn stiefzoon, een leerling aan de Rijks-HBS te Deventer. Uiteindelijk heeft de Diepenveen decennialang op de rommelzolder van deze school gelegen, tot de school werd opgeheven, en de steen via via in handen van een verzamelaar belandde.

Ruim een jaar geleden dook de meteoriet weer op, op een hobby-expositie op een camping in Hardenberg. Henk Nieuwenhuis, amateur-astronoom en oud-directeur van het Eise Eisinga Planetarium te Franeker, kreeg hem daar onder ogen, en hij wist niet wat hij zag. Hij schakelde experts in, die zo mogelijk nog verbaasder waren dan hij zelf, en zijn vermoeden dat hij de vijfde Nederlandse meteoriet tegen het lijf was gelopen bevestigden.

Onderzoek

Inmiddels zijn Langbroek en petroloog Wim van Westrenen aan de Vrije Universiteit Amsterdam druk bezig met de gedetailleerdere analyses van de steen. Omdat de ruimtsteen zo broos is gaat dit op een zeer speciale behandelwijze, waarvoor de onderzoekers adviezen hebben ingewonnen bij buitenlandse collega’s die ervaring hebben met dit soort meteorieten. De vier andere meteorieten die op Nederland terecht kwamen én werden teruggevonden, vielen in Uden, Blauwkapel, Ellemeet en Glanerbrug, zoals Kennislink al eens schreef. Donderdag 12 december wordt de Diepenveen officieel overgedragen aan Naturalis.

Reageer