Naar de content

Nederland in 2039: elk mens moet zich volledig kunnen ontplooien

Zaou Vaughan / Fast Facts

Het komende jaar vinden er door heel Nederland ‘DNA-dialogen’ plaats. De centrale vragen zijn: Willen we het DNA van embryo’s aanpassen, en zo ja onder welke voorwaarden? Tijdens de dialogen kunnen Nederlanders met elkaar in gesprek over de mogelijkheden en de moeilijkheden.

6 december 2019

In het Nederland van 2039 kan iedereen een genetisch eigen kind krijgen: of je nu onvruchtbaar bent, alleenstaand, of een homoseksueel koppel. Donoren of draagmoeders zijn niet meer nodig, want nieuwe technieken maken het mogelijk om huidcellen om te vormen tot geslachtscellen. Ook bestaan er kunstmatige baarmoeders. Daarnaast is het met een ivf-behandeling meteen mogelijk een kind op de wereld te zetten zonder ernstige ziektes of beperkende aandoeningen. De genetische aanleg voor ziektes kan in het embryo worden aangepast door het DNA te veranderen. Want elk kind verdient toch een gelijke kans op een lang en succesvol leven?

Dit is een van de toekomstscenario’s zoals geschetst door het Rathenau Instituut in een rapport dat dit najaar verscheen. Het rapport gaat over de toekomstige mogelijkheid om het DNA van embryo’s blijvend aan te passen, waardoor deze veranderingen ook aan toekomstige generaties worden doorgegeven.

In het rapport staan vier toekomstscenario’s, die gebaseerd zijn op huidige trends in de samenleving, op gesprekken met experts en op wetenschappelijke literatuur. NEMO Kennislink beschreef eerder al twee scenario’s. In eentje zijn Nederlanders enorm gefocust op gezondheid. ‘Voorkomen is beter dan genezen’ is daarin het motto. Men staat daarom open voor het genetisch aanpassen van embryo’s. Want wanneer je kunt voorkomen dat mensen later ernstige ziektes krijgen, is dat voordeliger. Dan hoeven ouders en de samenleving niet op te draaien voor de hoge zorgkosten. In een ander scenario verbiedt de Nederlandse overheid het om zwangerschappen tot stand te brengen met genetisch aangepaste embryo’s. Ze vindt de behandeling te risicovol. Maar andere landen staan het wel toe. Veel stellen met een kinderwens vertrekken daarom naar het buitenland om een baby krijgen zonder erfelijke ziekte.

Dit is Nederland in 2039. Maatschappelijke gelijkheid is een belangrijk streven. Jesse en Caryn willen samen een kind. Maar in de familie van Jesse zit aanleg voor autisme. Gelukkig is dit vrij gemakkelijk aan te passen, en kunnen er zelfs ook extra eigenschappen als ‘creativiteit’ en ‘empathie’ aan het erfelijk pakket van het ongeboren kind toegevoegd worden. Maar Caryn twijfelt: zij vindt het prima om in te grijpen in het DNA om ziektes te voorkomen, maar tegelijkertijd vindt ze dat je terughoudend moet zijn met aanpassingen die niet echt nodig zijn.

Nederland in 2039

In dit derde toekomstscenario van ‘Nederland in 2039’ is het belangrijk dat iedereen zoveel mogelijk kansen krijgt om zichzelf zo optimaal mogelijk te ontplooien. Iedereen moet zijn interesses, competenties en talenten ten volle kunnen ontwikkelen, want dan word je het gelukkigst. Geestelijke of lichamelijke aandoeningen zoals autisme, depressie en diabetes ziet men als een mogelijke belemmering voor iemands persoonlijke ontwikkeling. Artsen en hulpverleners overleggen daarom veel met hun patiënten en leveren zorg die aansluit bij hun wensen en levensdoelen.

De kwaliteit van zorg is enorm vooruitgegaan. Betere protheses zorgen ervoor dat mensen alle bewegingen kunnen uitvoeren die ze maar willen. Gentherapie kan het DNA in de lichaamscellen van mensen met een genetische mutatie aanpassen. De genetische ziekte zal daardoor niet tot uiting komen. En mensen die wel ziek geworden zijn, krijgen medicijnen toegediend op basis van hun genen, zodat die zo optimaal mogelijk werken.

De Nederlandse overheid vindt ook dat het krijgen van genetisch eigen kinderen hoort bij het leven. Die kans mag je niet ontnomen worden doordat je toevallig onvruchtbaar bent of doordat je een partner hebt van hetzelfde geslacht. Gelukkig bestaan ‘ongewild kinderlozen’ niet meer, want de techniek is zover dat het mogelijk is om van huidcellen ei- of zaadcellen te maken. Ook kunnen kunstmatige baarmoeders voldragen kinderen op de wereld zetten.

Wensouders staan ineens voor de keus: willen wij ons kind genetisch ‘verbeteren’ of niet?

Zaou Vaughan / Fast Facts

Aanpassen van genen

De technologische vooruitgang heeft ervoor gezorgd dat ivf-trajecten steeds minder belastend zijn voor vrouwen. Daarnaast is het zeer goed mogelijk om – voordat een arts een embryo in de baarmoeder plaatst – het DNA van het embryo aan te passen. Dat kan voor zowel ernstige als minder ernstige aandoeningen. Aanleg voor diabetes, gedragsproblemen, een te hoge bloeddruk of cholesterolniveau zijn daarmee verleden tijd. Want dit soort ziektes kunnen het leven van een toekomstig kind behoorlijk belemmeren. Ook een afwijkend uiterlijk geeft misschien reden tot pesten of verminderde kansen in de toekomst.

Veel toekomstige ouders zien erfelijke ziektes en een afwijkend uiterlijk daarom als ongewenst. Om die reden besluiten steeds meer stellen om via ivf een kind te krijgen, in plaats van op de ‘natuurlijke’ manier. Want alleen met zo’n behandeling is het mogelijk op het DNA in te grijpen.

Voordat ouders een ivf-traject ingaan, zal een arts hen allerlei vragen stellen zoals: Wat weet je over je eigen gezondheid? Ben je drager van een erfelijke ziekte? Hebben jullie zelf bepaalde karaktereigenschappen die jullie niet willen doorgeven aan je kind?

Toekomstige ouders kunnen voorkomen dat zij erfelijke aandoeningen doorgeven aan hun kind, wanneer zij kiezen voor ivf en een genetische behandeling van hun embryo.

 Zaou Vaughan / Fast Facts

In 2039 vindt de Nederlandse overheid dat iedereen een genetisch eigen kind verdient. En elk kind verdient het weer om geen last te hebben van geestelijke of lichamelijke aandoeningen. De overheid voert daarom actief campagne om zoveel mogelijk mensen te bereiken die baat kunnen hebben bij een genetische behandeling. De overheid stelt die behandelingen beschikbaar in de reguliere gezondheidszorg. Ook mogen de genetisch bewerkte kinderen regelmatig op gezondheidscheck, om te kijken of de genetische behandeling goed uitpakt, of dat er toch nog wat extra zorg nodig is.

Bronnen
ReactiesReageer
Serie: Maakbaarheid in 2039
Huidige publicatie