Naar de oerknal en terug, langs bergen snot

Wat was er voor de oerknal? Wat is er buiten het heelal? Dat zijn twee veelgestelde (en terechte) vragen als je leest over ons universum. Toch zijn ze zinloos, en Jan Paul Schutten vertelt je in zijn nieuwste boek precies waarom. Na het eerste hoofdstuk (‘3 redenen om dit boek niet in de fik te steken’) volgt een zeer complete – en dankzij illustraties van Floor Rieder een visueel aantrekkelijke – prachttoer langs de grootste mysteries van het universum.

Schutten en Rieder zijn niet nieuw aan het kinderboekenfront. Samen maakten ze al succesvolle kinderboeken over de evolutie en het menselijk lichaam. Het mysterie van niks en oneindig veel snot is het sluitstuk van een trilogie, en duikt in de wereld van de natuurkunde en sterrenkunde. Het boek leest vlot, en neemt de lezer bij de hand en loodst je met ogenschijnlijk gemak langs de lastigste materie in ons heelal. Toch lees je het waarschijnlijk niet in een keer van kaft tot kaft uit. Daarvoor is het wel erg dik en volgepakt met informatie.

Van quantumfluctuaties tot geitenkaas

Een centraal thema in het boek is de oerknal, het superhete en piepkleine begin van ons universum zo’n 13,8 miljard jaar geleden. Het verhaal begint met een (tijd)reis terug naar het begin van ons universum, dat we tot 0,000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.1 seconde naderen. Onderweg wordt duidelijk waaruit materie bestaat, wat straling is en hoe dichtsheidsvariaties in het extreem jonge universum konden leiden tot sterrenstelsels, planeten, mensen en uiteindelijk ook pizza’s en geitenkaas.

Albert Einstein en zijn algemene relativiteitstheorie hebben een apart hoofdstuk, en daarmee krijgt het boek wat meer verdieping (inclusief ‘Het op 1 na vervelendste hoofdstuk van dit boek’ over de buigbare vierdimensionale ruimtetijd). Het boek duikt daarna nog verder de diepte in met de quantummechanica (‘elementaire deeltjes die zich gedragen als pubers’) of spectaculaire experimenten zoals de zwaartekrachtgolfdetectoren LIGO, die in 2015 voor het eerst twee zwarte gaten ‘hoorden’ samensmelten, wat ongeveer klonk als oewwwuup.

Het boek is bovenal compleet, en schuwt moeilijke onderwerpen niet. Zelfs de snaartheorie of de inflatie van het vroege heelal komen aan bod. Over het algemeen slaagt het boek goed in het vertalen van die onderwerpen. Maar gevoel krijgen voor de algemene relativiteitstheorie in een paar pagina’s is wel een erg grote opgave voor de jonge (en oude) lezer. Bovendien is het met al deze thema’s wel erg vol geworden. Neem dus de tijd om het te lezen.

Schutten waarschuwt overigens aan het begin van het boek al voor de pittige onderwerpen. Hij gelooft echter niet dat zijn jeugdige lezers daar last van hebben. Voor de meelezende ouders heeft hij wél een tip: ‘Lees sommige dingen gerust nog een of twee keer door. (…) Bovendien hoef je natuurlijk niet álles te begrijpen. Dat is geen enkel probleem. De grootste genieën snappen zelf ook niet alles.’