Muziekles beïnvloedt de hersenen en heeft ook op latere leeftijd een positief effect op taalvaardigheid

Muziekles bij middelbare scholieren houdt bepaalde connecties in de hersenen intact, die normaal gesproken op deze leeftijd verminderen. Hierdoor blijven de hersenen gevoeliger voor subtiele klankverschillen die relevant zijn voor de taalvaardigheid. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek waarover onlangs werd gepubliceerd in PNAS.

30 juli 2015

Het brein van een zesjarige is al voor 90 procent volgroeid. Toch vinden er daarna nog allerlei subtiele neurologische ontwikkelingen plaats. Zo maakt steeds meer grijze stof plaats voor witte stof. De witte stof is de bedrading van de hersenen. Het verbindt verschillende hersengebieden met elkaar en maakt bepaalde cognitieve vaardigheden mogelijk.

In de adolescentie neemt het aantal verbindingen tussen de zenuwcellen, ook wel synapsen genoemd, juist af. Maar door muziekles blijven de synapsen in stand, zo blijkt uit onderzoek van een Amerikaans team van neurowetenschappers.

Muziekles of militaire training

De onderzoekers volgden 40 middelbare scholieren in Chicago en omgeving, in de leeftijd van veertien tot achttien jaar. De ene helft van hen volgde tijdens hun middelbare schooltijd muziekles, waarbij ze een instrument leerden te bespelen en deelnamen aan ensembles. De andere helft volgde een militair trainingsprogramma, dat wel vaker wordt aangeboden op Amerikaanse high schools. Zo’n training is bedoeld om te werken aan leiderschapskwaliteiten en discipline.

De studenten werden overigens niet willekeurig verdeeld over de beide programma’s, maar mochten zelf kiezen welke extra lessen ze wilden volgen. Omdat de beide groepen studenten voorafgaand aan het onderzoek gelijk scoorden op taal- en luistervaardigheidstesten, gaan de onderzoekers er echter vanuit dat de ontstane verschillen tussen de groepen puur en alleen het gevolg zijn van het specifieke programma dat ze gevolgd hebben.

Fonologisch bewustzijn

De proefpersonen werden zowel in het eerste als in het laatste jaar van de middelbare school getest op hun vermogen tot het onderscheiden van verschillende klanken. Dit gebeurde onder andere via een EEG-onderzoek waarbij met elektroden werd gemeten hoe hun brein reageerde op verschillende geluiden. Daarnaast werd een aantal taalvaardigheidstests afgenomen, waaronder twee luistertests.

In het eerste studiejaar waren er geen verschillen tussen beide groepen proefpersonen: de scholieren waren even goed in het onderscheiden van subtiele klankverschillen. Maar in het laatste schooljaar bleek er opeens wel een verschil tussen de groepen. De scholieren die 2 à 3 uur muziekles per week hadden genoten, bleken beter in staat om kleine variaties in geluid van elkaar te onderscheiden.

De luistertest die het fonologisch bewustzijn mat – waarbij klanken uit verschillende talen werden aangeboden – maakte ook een verschil tussen beide testgroepen zichtbaar. Scholieren die muziekles hadden gevolgd bleken over een groter fonologisch bewustzijn (inzicht in de klankaspecten van een taal) te beschikken, wat betekent dat zij beter de subtiele klankverschillen van een gesproken taal van elkaar konden onderscheiden.

Synapsen zijn contactplaatsen tussen zenuwcellen. Het aantal synapsen neemt toe in de vroege kindertijd en neemt af in de adolescentie. Het lijkt erop dat die afname door muziekles kan worden tegengegaan.
Kamal Sharma/Johns Hopkins University School of Medicine

Net als zangvogels

De onderzoekers verklaren dit verschil uit de synaptische dichtheid in de hersenen: het aantal verbindingen tussen zenuwcellen. Uit eerder onderzoek weet men dat het aantal synapsen toeneemt in de vroege kindertijd en weer afneemt tijdens de adolescentie. Dat komt omdat de verschillende hersengebieden zich op dat moment meer gaan specialiseren.

Muzikale training zorgt er waarschijnlijk voor dat de synaptische dichtheid behouden blijft. Op deze manier zijn de hersenen van kinderen die muziekles volgen in staat om subtiele klankverschillen te blijven herkennen. Hetzelfde zie je bij zangvogels: in de periodes dat zij nieuwe melodieën leren, neemt de synapsdichtheid toe.

Het leren van een taal wordt moeilijker met de jaren: wetenschappers spreken ook wel van een kritieke leeftijd waarna je een taal niet meer op moedertaalniveau kunt beheersen. De kritieke leeftijd kan verklaard worden doordat het aantal synapsen afneemt, en daarmee onze auditieve gevoeligheid minder wordt.

Behoud muziekles

Uit eerdere studies bleek al dat muzikale training in de vroege kindertijd tot winst leidt in het auditieve en motorische functioneren. Deze studie lijkt er nu op te wijzen dat ook op latere leeftijd, namelijk in de vroege adolescentie, muzikale training effect heeft op de neuronen. De onderzoekers pleiten daarom voor behoud van muziek in het programma van high schools. Bij bezuinigingen vervalt muziek vaak als eerste, omdat het geen vereiste is voor vervolgstudies. Volgens de onderzoekers traint muziek echter mentale vaardigheden die essentieel zijn voor het alledaagse leven, en dus voor iedereen.

Bron: