Mobiele game voorspelt wie risico loopt op Alzheimer

De ziekte van Alzheimer wordt meestal pas vastgesteld als er duidelijke symptomen zijn, zoals vergeetachtigheid, minder vloeiend spreken, verwardheid en sneller boos worden. Maar al jaren voordat mensen symptomen krijgen, kun je uit hun manier van navigeren afleiden dat de ziekte eraan zit te komen. Ze raken bijvoorbeeld snel de weg kwijt. Overwegend Britse onderzoekers van de University of East Anglia en University College London laten nu zien hoe je met een game, gericht op navigeren, mensen met een hoog risico op Alzheimer eruit kan pikken. De resultaten stonden onlangs in het vakblad PNAS.

Sea Hero Quest

Neurowetenschapper Michael Hornberger, gespecialiseerd in dementie, leidde het onderzoek. Zijn team had beschikking tot de database van de mobiele game Sea Hero Quest. Inmiddels is dat spel door zo’n 4,3 miljoen mensen van alle leeftijden uit 193 landen gedownload en gespeeld. In de database staan de scores en strategieën die spelers gebruiken om te navigeren door een doolhof van eilanden.

Voor onderzoekers is het soms lastig zien welke veranderingen door ziekte komen. Door ouderdom gaat iedereen op den duur minder goed navigeren. Dankzij de miljoenen gegevens wordt inzichtelijk wat ‘normaal’ navigatiegedrag is voor ouderen, waartegen de score van een individu afgezet kan worden. ‘Big data’ noemen de auteurs het.

Ze gebruikten het navigatiegedrag van ruim 27.000 spelers tussen de vijftig en 75 jaar en vergeleken dat met de scores van zestig proefpersonen in het lab. De helft van die groep had genetische aanleg om Alzheimer te krijgen, de andere helft niet. Wat bleek? Mensen met een grote kans op de ziekte speelden het spel minder efficiënt.

Voorspellende game

De simpele mobiele game kan mensen met en zonder verhoogd risico uit elkaar halen op basis van hoe ze het spel spelen. Hornberger en zijn collega’s deden ook medische denk- en geheugentests, maar daarmee lukte het niet om de twee groepen van elkaar te onderscheiden. Wat de game eigenlijk alleen doet, is bevestigen of iemand drager is van APOE-4 of niet. Dat is ook het punt van Wouter van Solinge. Hij is hoogleraar en ambassadeur eHealth en Big data aan het UMC Utrecht, en niet betrokken bij de studie.

“De onderzoekers kijken alleen naar het risico op Alzheimer. Het is niet gezegd dat dragers van APOE-4 de ziekte ook krijgen. Hoe zou je deze game dan willen toepassen?” Desondanks vindt hij de studie interessant en netjes uitgevoerd. Van Solinge: “De onderzoekers benaderen de problematiek op een originele manier, door een game te gebruiken die veel mensen spelen. Hoe meer data, hoe gepersonaliseerder de diagnostiek uiteindelijk kan worden.”

Ruimtelijk inzicht

Neuropsycholoog Ineke van der Ham, die aan de Leiden Universiteit onderzoek doet naar de invloed van leeftijd en geslacht op ruimtelijke vaardigheden, kent de Britse onderzoeksgroep. “Het zijn geen klinisch onderzoekers, de studie is vrij fundamenteel.”

Hornberger bevestigt per mail dat hij niet voor ogen had om de game te gebruiken voor diagnostiek. “We gebruikten APOE als model om te testen of Sea Hero Quest veranderingen in navigatiegedrag kan oppikken.” Hij hoopt dat de kennis over navigatiegedrag uit Sea Hero Quest uiteindelijk wel leidt tot een makkelijk uit te voeren, nieuwe diagnostische test.

Testen van navigatiegedrag helpt om dementie eerder te ontdekken, meent ook Van der Ham. “In het onderzoek naar Alzheimer bewegen we weg van biologische indicatoren, zoals hersenscans en stoffen in het bloed. We zetten meer in op het meten van ruimtelijke vaardigheden, omdat je die al vroeg in het ziekteproces kan opmerken.” De door Hornberger ontwikkelde game is nog niet geschikt om te gebruiken in de kliniek. “Je wil een korte, duidelijke taak die zo gepiept is om het toepasbaar te houden. Sea Hero Quest heeft nu bijvoorbeeld nog te veel levels”, aldus Van der Ham.