'Milieuvriendelijke' vlamvertrager mogelijk toch schadelijk

Veel producten zoals elektronica en bouwmateriaal bevatten vlamvertragers om te zorgen dat er minder snel brand ontstaat. Hiervoor gebruikten producenten vaak moleculen die broom bevatten, zoals hexabroomcyclododecaan (HBCDD), omdat de broom tijdens de brand afsplitst en reageert met vrije radicalen die de brand bevorderen. Deze stoffen werken goed, maar een aantal varianten blijken op te hopen in het milieu en de voedselketen. Sinds 2015 verbiedt de Europese Unie het gebruik van HBCDD, tenzij de fabriek hiervoor een speciale autorisatie heeft gekregen. Daarom gebruiken bedrijven tegenwoordig vaak polyFR, een vlamvertragend polymeer. Maar volgens Duitse onderzoekers moeten we ook daarmee oppassen.

Verboden

Alternatief polyFR is een molecuul dat veel groter is dan de oude vlamvertragers. Het breekt sneller af en bouwt daardoor niet op in de voedselketen, concludeerde het Amerikaanse Milieuagentschap. Toch besloten toxicoloog en chemicus Christoph Koch en zijn collega’s van de Universiteit van Duisburg-Essen het molecuul nog eens onder de loep te nemen. Koch: “Niemand heeft gekeken wat er tijdens het gebruik met dit molecuul gebeurt.”

Daarom plaatste Koch de polyFR voor 36 weken in een oven van zestig graden. “Dit zijn condities die het molecuul moet weerstaan als het gebruikt wordt in een stuk isolatiemateriaal”, vertelt hij. “Op een warme zomerdag zijn die temperaturen heel normaal op je zolder.” Ook bestraalde de onderzoekers het polymeer drie uur lang met UV-straling. “Zolang het materiaal achter een muur zit komt het niet in aanraking met UV-straling. Maar je moet rekening houden met de hele levensduur, dus ook wat er gebeurt voor de plaatsing en als het is weggegooid.”

Afgebroken

Tijdens de bestraling met UV bleek de polyFR uiteen te vallen in maar liefst 75 kleinere moleculen. Ook onder invloed van hitte bleek het molecuul af te breken, maar dan in zeven verschillende stoffen. “Zo’n tien procent van alle afbraakproducten bevatten broom”, zegt Koch. “We weten nog niet precies wat voor effect die stoffen allemaal hebben op het milieu, dus we moeten zeker voorzichtig zijn.”

Dit eventuele effect van de afbraakproducten wil Koch verder uitzoeken. Maar ook als uiteindelijk blijkt dat de afbraakproducten niet zo schadelijk zijn, is dit volgens Koch wel een les voor de zoektocht naar milieuvriendelijke alternatieven: “PolyFR is nog steeds minder schadelijk dan HBCDD, want HBCDD is van zichzelf al gevaarlijk en niet pas bij het afbreken. Maar in dit soort toepassingen moet je meer rekening houden met de hele levenscyclus en dus ook met de afbraakproducten.”