Zou je oud willen worden? Of willen zíjn? En wanneer voel je je eigenlijk oud? Op al die vragen kunnen bezoekers van de Living Looonger-expositie in de installatie Channels antwoord geven.
Midden in de Studio van NEMO Science Museum staat een grote houten boom met allerlei klokken eraan. Op de klokken staan de levensverwachtingen van verschillende wezens. Hierdoor heeft de installatie naast iets educatiefs ook iets symbolisch: een reflectie op de tijd die wij op aarde hebben. Hoe we precies met die tijd en met onze sterfelijkheid om willen gaan, mogen de bezoekers zelf onderzoeken. Daarvoor gaan ze vanuit dit middelpunt door de omliggende poorten naar de verschillende onderdelen van de expositie Living Looonger, die volledig in het teken van veroudering staat.
Het is daar nog rustig als ik op een donderdag in juli aankom. De al aanwezige bezoekers scharrelen ieder op hun eigen tempo en via hun eigen route door de verschillende ruimtes. De een gaat eerst naar de grote verjaardagstafel waar je de toekomst kan beschrijven of tekenen, terwijl de ander het niet kan laten om al te spieken bij de zaal met een doodkist. Dat gaat zo een tijdje door, tot ze uiteindelijk één voor één aankomen bij de Channels: drie kubusachtige ‘biechthokjes’ achterin de tentoonstelling.
De installatie Channels in de tentoonstelling Living Looonger
Ruth Visser voor NEMO KennislinkOp een informatiebord en de installaties zelf na is de ruimte nagenoeg leeg. Toch trekt de zaal duidelijk de aandacht. Stuk voor stuk schuifelen de bezoekers nieuwsgierig richting de kubussen waarop steeds één stelling centraal staat. ‘Ik voel me nog altijd kind’, ‘Ik zou nu gelukkig kunnen sterven’ en ‘Mijn leven wordt leuker naarmate ik ouder word’. De buitenkanten van de biechthokjes laten bijdragen zien van eerdere bezoekers die hun ideeën over deze onderwerpen delen. Aan de binnenkant kunnen ze zelf plaatsnemen om hun gedachten en gevoelens die het thema te delen.
Ideeën doen ertoe
De eerste die daar vandaag gebruik van maakt is Erin, een Duitse jongen van in de twintig. Zonder aarzelen neemt hij plaats bij de stelling ‘Ik voel me nog kind’. Vanaf dat moment zijn zijn hoofd en torso verdwenen en steken alleen zijn benen nog onder het hokje uit. De lage tonen van zijn mannenstem zoemen als een zachte brom door de ruimte, maar verstaan wat deze bezoeker te delen heeft doe je niet. Dat terwijl Erin veel te vertellen heeft, zegt hij later: hij praat de volledige tijd vol. Eigenlijk was hij nog niet eens klaar. “Het onderwerp prikkelt zó veel gedachten.”
Om die reden stuurde hij zijn bijdrage niet in - deze zal dus niet geanonimiseerd worden getoond aan de buitenzijde van de kubus of worden meegenomen in de analyse. Maar hij is wel heel blij met de mensen die dit wel deden. “De verschillende opvattingen van verschillende mensen zorgen voor een allesomvattend geheel.” Dat is niet alleen de kracht van deze specifieke installatie, maar van de hele tentoonstelling, vindt Erin. Voorafgaand aan zijn bezoek was hij ervan overtuigd dat het niet belangrijk was hoe hij dacht over dit thema, vertelt hij. Maar dat is nu veranderd. “De expositie geeft je het gevoel dat jouw ideeën er wel degelijk toe doen.”
Even later druppelt een jonge vrouw de ruimte binnen. Rustig neemt ze de tijd om bij elke installatie de inzendingen te beluisteren. Ze vindt het ontzettend interessant om verschillende perspectieven te horen, geeft ze aan. “Het liefst in een debat: recht tegenover elkaar.” Eén bijdrage raakt haar daarin het meest. Dat van een vrouw van middelbare leeftijd die vertelt hoe zij met de intensiteit van een kind kan genieten van de kleinste dingen in de wereld, maar merkt dat mensen binnen haar generatie dat raar vinden. “Dat maakt me zo verdrietig”, vertelt de jonge dame. “Ik vind het juist iets prachtigs om de wereld met een kinderlijke blik te kunnen zien.”
Biechten in de cabine
Uiteindelijk is het ook aan mij om de cabines te betreden. Hoewel ik zelf heb kunnen bevestigen dat je weinig van de gesprekken meekrijgt, kies ik toch voor het hokje helemaal achterin. Als ik ga zitten komt onbewust mijn presenteerstem in mijn hoofd tevoorschijn en bedenk ik wat ik wil gaan zeggen. Dan herinner ik mezelf eraan dat ik mijn bijdrage helemaal niet hoef in te sturen, en dus besluit ik dat ook niet te doen. Ik doe het immers puur om te ervaren hoe het is.
Op het moment dat ik op ‘start’ druk, blijkt echter dat ik mijn zegje nog helemaal niet klaar hoefde te hebben. Sterker nog: de tekst in de cabine moedigt je aan om eerst wat tijd voor jezelf te nemen en rustig na te denken. Begeleid door het geluid van vallende waterdruppels en lage langdurige tonen verschijnen kalmerende teksten in beeld zoals ‘zorg dat je comfortabel zit’ en ‘haal rustig adem’. Hoewel me dat op zich aanspreekt, helpt het niet dat op datzelfde moment een andere bezoeker verderop ‘Lang zal ze leven’ speelt op een xylofoon.
— bezoeker Living Looonger
Zodra ik mijn opname start, verdwijnt die afleiding echter naar de achtergrond. Ik begin voorzichtig en zachtjes met praten, maar ben al snel hardop aan het filosoferen over de stelling of mijn leven met de tijd leuker wordt. Hoewel ik van tevoren had bedacht wat ik wilde zeggen, hoor ik mezelf een compleet andere afslag nemen met ideeën en inzichten waar ik eerder nog niet op deze manier over na had gedacht. Ik snap het idee achter dit hardop biechten ineens een stuk beter. En misschien wel nog verrassender: zonder twijfel verstuur ik mijn inzending.
Denken aan later
Toch stuurt het merendeel van de bezoekers niets in. Dat hoeft ook niet, verzekerde ontwerper van Joris Oers me eerder. “Biechten in de Channels kan een mooie en waardevolle ervaring zijn, ook als je besluit je bedenkingen voor jezelf te houden.” Veel van de bezoekers die ik spreek blijken dat gevoel te delen. Ze denken wel na over de stelling, maar starten de opname niet of besluiten deze niet te verzenden. Anderen nemen geen plaats, maar willen er thuis nog eens tijd voor nemen, nadat alle indrukken wat zijn gezakt.
De twee vriendinnen die na mij de Channels bezoeken, nemen zichzelf dat ook voor. “We zijn altijd zo druk met zijn allen”, verzucht de eerste. “Te druk, waardoor we nooit tijd nemen om na te denken over dit soort belangrijke vraagstukken.” Dat is jammer, want het kan wel heel waardevol zijn, vinden ze. Doordat de twee naar de biechten van andere bezoekers luisterden, zagen ze bijvoorbeeld dat veel mensen met dezelfde vragen en worstelingen rondlopen als zijzelf.
Dat vinden ze wel bijzonder aangezien de meeste inzenders een stuk ouder zijn dan de studentes van 19 en 20. “Dat blijkbaar iedereen gevoelens en gedachten heeft over het leven en de dood heeft iets heel geruststellends.” De studenten willen die ervaring daarom graag meenemen in hun leven buiten de expositie. Hun eigen generatie denkt namelijk maar zo’n twintig tot dertig jaar vooruit, vertellen ze: studie, werk, een partner en kinderen. “Deze installatie geeft je ineens een heel vreemde opdracht door je helemaal tot aan het eind te laten nadenken.”
Bezoeker van Living Looonger in de installatie Channels
DigiDaan voor NEMOZe staan even hardop stil bij die toekomst, wat een inkijkje geeft in wat de expositie voor hen heeft losgemaakt. “Ik ben benieuwd hoe ik later zal terugkijken op de keuzes die ik nu maak”, mijmert de jongste van de twee. “Met welke keuzes zou ik dan blij zijn, en van welke heb ik dan misschien spijt?”
