Met spraaktechnologie parkinson opsporen

“We weten dat veranderingen in de spraak al veel eerder optreden dan bekende symptomen zoals stramme bewegingen. Daarom zoeken wetenschappers over de hele wereld nu naar kenmerken van die gesproken taal om parkinson vroeger op te kunnen sporen.”

Onbevooroordeelde luisteraars

Zelf deed Verkhodanova een grootschalig onderzoek waarbij ze audiofragmenten van zowel gezonde Nederlanders als Nederlanders met parkinson liet horen aan zo’n tweehonderd luisteraars over de hele wereld, zowel gewone luisteraars als spraaktherapeuten. “Opmerkelijk genoeg was juist de internationale groep, dus de mensen die geen Nederlands spraken, het beste in staat waren om de ‘ongezonde’ spraakfragmenten eruit te halen.” Als je er over nadenkt is het ook weer niet zo gek, meent Verkhodanova, want deze groep hield zich niet bezig met het interpreteren van de boodschap, maar was puur gericht was op het spraaksignaal.

Onder de luisteraars waren mensen uit Nederland, Duitsland en Engeland, maar ook uit Rusland en de Oekraïne. Die laatste groep was vooral afkomstig uit de persoonlijke kennissenkring van de onderzoeker, die een Slavische achtergrond heeft. Maar de groep die het hoogst scoorde op het herkennen van ‘ongezonde’ spraak bestond vooral uit Duitsers en Engelsen. De onderzoeker licht toe: “Je kunt je misschien voorstellen dat voor Russische moedertaalsprekers die voor het eerst Nederlands horen, de harde Nederlandse g zoals in Groningen, klinkt alsof iemand zich verslikt in popcorn. Omdat ze zoveel onbekende klanken horen, zijn ze ook een beetje afgeleid.”

Ook opvallend was dat de gewone luisteraars beter scoorden dan wie in het dagelijks leven werkzaam waren als spraaktherapeut. Ook voor deze groep gold dat ze onbevooroordeeld konden luisteren. “En dat is eigenlijk positief”, zegt de onderzoeker, “want het betekent dat mensen uit de nabije omgeving een belangrijke rol kunnen spelen in het signaleren van ziekte.”

App voor minderheidstalen

Verkhodanova werkt met andere onderzoekers samen aan een app waarmee mensen zelf hun spraak kunnen trainen als die achteruitgaat. Dergelijke apps bestaan al wel, legt ze uit, maar die zijn niet voor iedereen toegankelijk omdat het betaalde apps zijn en bovendien niet gemaakt voor sprekers van minderheidstalen. Verkhodanova en haar collega’s werken aan een app die wel gratis is en bovendien geschikt voor moedertaalsprekers van minderheidstalen, zoals het Fries of het Gronings. “Dat is erg belangrijk want veel mensen met dementie of parkinson vallen terug op hun moedertaal – en dat is niet altijd Standaardnederlands.”

Het ultieme doel van de onderzoekers is om in de toekomst een app te ontwikkelen die mensen al in een vroeg stadium screent op parkinson. Ook in andere landen wordt daar naartoe gewerkt met behulp van spraaktechnologie. Een groot probleem in dit onderzoek is wel dat de algoritmes worden getraind op datasets van een vrij specifieke populatie. Bovendien gaat het om mensen die kwetsbaar zijn waardoor data niet mogen worden uitgewisseld tussen verschillende landen.

Toch heeft de onderzoeker goede hoop dat spraaktechnologie ooit ingezet kan worden om mensen in een vroeg stadium te screenen en parkinsonpatiënten te helpen hun spraak te verbeteren. “De achteruitgang van spraak is slechts één van de problemen waar deze patiënten mee te maken krijgen, maar het is erg bepalend voor hun kwaliteit van leven. Je wilt voorkomen dat mensen in een sociaal isolement komen, door vroeg te starten met taaltherapie.”