Met andere ogen - wat zie jij als je naar de wereld kijkt?

Twintig jaar geleden was de wereld nog een heel andere plek. Als je toen al over een computer met internet beschikte, raadpleegde je misschien wel onze website voor je dagelijkse dosis wetenschappelijke kennis. Binnenkort bestaan we 20 jaar. Tijd om de balans op te maken. Heeft de wetenschap ons verder gebracht? Hoe kijken we met de kennis van nu naar onze oude artikelen? En wie bepaalt eigenlijk wat vooruitgang is?

In ons thema ‘Met andere ogen’ kijken we terug en vooruit. Techniekredacteur Roel van der Heijden duikt in ons archief en zoekt naar wetenschappelijke ‘doorbraken’ waar we de afgelopen jaren enthousiast over schreven. Wat is er van die doorbraken terechtgekomen? Waarom slagen sommige uitvindingen wel en andere niet?

Sommige ontdekkingen zullen ongetwijfeld het resultaat zijn van hard werk en toewijding, maar ook toeval lijkt een grote rol te spelen in wetenschappelijke vooruitgang. Daarom schrijven we de komende maanden over serendipiteit (vinden zonder te zoeken) en over uitvindingen die toevallig zijn gedaan, zoals de magnetron en penicilline.

Inmiddels zijn we bijna permanent verbonden met elkaar via digitale platforms. Robots slokken onze banen op en kunstmatige intelligentie schrijft vloeiende teksten in een handomdraai. Voor sommigen gaat het misschien een beetje snel. Vroeger, tóen waren de technologische en maatschappelijke ontwikkelingen tenminste nog bij te houden, verzuchten zij. Maar is dat echt zo? We duiken honderd jaar de geschiedenis in en bekijken de vrijwel permanente weerstand tegen ‘vooruitgang’.

Nieuwe perspectieven

We kunnen ons allemaal een voorstelling maken bij wetenschappelijke vooruitgang in de bètawetenschappen. Een nieuwe technologie of een ontdekking op het gebied van menselijk DNA brengen de wetenschap een stapje verder. Maar wat is vooruitgang in de geesteswetenschappen? Is de ontdekking van een nieuwe planeet vergelijkbaar met de ontdekking van een nieuw argument voor een rijkdomsgrens?

Redacteur Lianne Tijhaar gaat op zoek naar antwoorden en raadpleegt filosofen, sociologen en historici. We zeggen weleens dat we meer weten dan ooit. En natuurlijk, er is steeds meer informatie beschikbaar. Maar is ‘meer weten’ hetzelfde als vooruitgang? Soms blijken nieuwe inzichten toch niet zo gunstig. Plastic werd bejubeld omdat het niet verging; nu vinden we microplastics terug in onze organen.

Als we terugblikken, is het verleidelijk om te denken dat we inmiddels verder zijn, maar we vergeten soms dat onze interpretatie van het verleden altijd wordt gekleurd door de kennis van nu. Weten we ook wat er verloren is geraakt? Er waren potenties die we niet hebben benut. Er zijn ervaringen waar nooit woorden voor bedacht zijn. Wat leren we van de stemmen die nooit gehoord werden en de geschiedenissen die nooit geactualiseerd zijn?

Nieuwe inzichten worden niet altijd met open armen ontvangen. Het kost nu eenmaal meer moeite om informatie te verwerken die niet in je straatje past. Toch denken we dat je jezelf en de wereld om je heen beter gaat begrijpen door je blik te verbreden en jezelf open te stellen voor nieuwe perspectieven. Nieuwe woorden zoals ‘non-binair’ en ‘ADHD’ kunnen hierbij helpen, maar die hokjes werken soms ook beperkend. De komende maanden schrijven we daarom ook over de juiste woorden voor iets vinden en wat dat kan betekenen. Want zoals Nobelprijswinnaar Herta Müller zo mooi schreef: “In elke taal zitten andere ogen”.