'Mensen met een slaapstoornis hebben niks aan gadgets'

“Slaap meten is niet eenvoudig. Het is een activiteit van het brein en die meet je door elektrodes op de schedel te plakken. Dat gebeurt natuurlijk niet bij de gadgets die overal te koop zijn. Zij meten rust-activiteit-patronen, soms in combinatie met de hartslag. Zo’n apparaatje concludeert dat je slaapt wanneer je heel rustig bent. Maar het meet dan dus niet direct de slaap.”

“Deze hulpmiddelen zijn gebaseerd op heel veel gegevens van mensen met een normale slaap. Maar wie geen goede nachtrust heeft, schiet niets op met dit soort gadgets. En als je lijdt aan een slaapstoornis, heb je dus niet zoveel aan al die hulpmiddelen omdat ze gebaseerd zijn op mensen die wel goed slapen.”

Je moet dus niet te veel waarde hechten aan de informatie die een Fitbit of Apple Watch geeft over de afgelopen nacht?

“Het is lastig na te gaan wat je met de informatie van zo’n armband moet. Als je slaap-app of horloge zegt dat je slaapscore 65 procent was, wat moet je dan doen? Overdag een extra dutje doen? Je kunt niet extra slaap van de afgelopen nacht goedmaken. Bij een stappenteller is de boodschap veel duidelijker: als je maar 5000 stappen deed in plaats van 10000, dan ga je een extra wandeling maken. Bij slaap werkt dat niet op dezelfde manier.”

U werkt ook als arts en onderzoeker bij Kempenhaeghe. Dat is een expertisecentrum voor slaapproblemen. Krijg u daar vaak vragen over dit soort hulpmiddelen?

Dat klinkt niet heel comfortabel en lijkt me ook niet lekker slapen. Liggen patiënten dan niet vaak extra lang wakker waardoor het onderzoek verstoord wordt?

“Vaak slapen de patiënten lang genoeg om na te gaan waar ze last van hebben. Soms zijn meerdere metingen nodig. Het liefst zouden we mensen iets kleins meegeven, zodat ze thuis kunnen meten in hun eigen omgeving. Dan voelen ze zich meer op hun gemak en hebben ze er minder last van. Het is ons ultieme doel om een apparaatje te ontwikkelen dat over periodes van meerdere weken de slaap van patiënten meet in hun eigen bed.”

Met een slimme armband of horloge?

“Inderdaad, maar dan geavanceerder dan wat nu te verkrijgen is. Het is nogal een verschil of je aan heel veel draden hangt, die over je hele lichaam vastgemaakt zijn of alleen iets om je pols hebt. Maar het is natuurlijk ontzettend lastig om zoiets te maken, want je wilt nog steeds iets over de slaap zeggen zonder in het brein de activiteit te meten.”

Hoe werkt zo’n apparaat?

“In plaats van direct de hersenen te meten, gebruiken we informatie van andere lichaamsfuncties om in te schatten of iemand slaapt en in welke slaapfase iemand zich bevindt. Als je in een diepe slaap zit, dan gaat de hartslag langzamer. Tijdens het dromen is deze onregelmatiger. In het hartslagsignaal zitten ook variaties met de ademhaling, die zelf ook weer varieert met de diepte van de slaap. Door deze gegevens te combineren met een meting van lichaamsbewegingen kun je de slaap heel aardig schatten, maar vooralsnog vooral bij de goede slapers.”

Waarom gaat het niet op voor slechte slapers?

“Zij gedragen zich vaak anders. Iemand met rusteloze benen beweegt continu tijdens de nacht. Dan zou een apparaatje om de pols dus zeggen dat zo iemand niet slaapt of droomt, terwijl dat wel zo is. We kijken daarom specifiek naar mensen die aan dit soort kwalen lijden. Of naar mensen die bijvoorbeeld slaapapneu hebben, waarbij door ademstops de hartslag vaak weer anders is dan bij een normale slaper.”

“We verzamelen heel veel meetgegevens van heel veel patiënten. De meetgegevens zijn zeer complex, maar wij zoeken daarin met computers naar patronen die niet direct zichtbaar zijn. Het verschil met de eerder genoemde gadgets zit hem enerzijds in de verdere verfijning van de meettechniek, maar vooral in de nauwkeurige analyse van de patronen bij mensen met een slaapstoornis.”

Zorgverzekeraars zijn ook enthousiast over deze ontwikkeling. Als mensen thuis kunnen meten, dan scheelt dat veel geld omdat ze niet opgenomen hoeven te worden in een ziekenhuis of kliniek. Zorgverzekeraar VGZ pronkt zelfs met ‘Een slaaponderzoek, gewoon thuis’. Wat vindt u hiervan?

“Zo eenvoudig is het helaas niet. Ik geloof niet dat zoiets op dit moment de oplossing is voor iedereen. Per onderzoek is een meting thuis goedkoper dan in een kliniek. Maar het heeft ook beperkingen. Je kunt niet alle elektrodes plakken zoals in een meting in het ziekenhuis. Je ziet pas achteraf of elektrodes losgelaten hebben in de nacht, of dat er een andere storing is opgetreden. En het is nog lastig om iemand te observeren, bijvoorbeeld met video.”

“Onderzoek heeft aangetoond dat een thuismeting prima is, als de arts de kans op een heel specifieke slaapstoornis zoals apneu als hoog inschat. Als je zonder selectie vooraf bij allerlei mensen slaapmetingen thuis gaat doen, krijg je vaak niet het goede antwoord, en moet het onderzoek alsnog over. En dan wordt de zorg als geheel juist duurder.”

Hoe slaapt u zelf?

“Ik was altijd een goede slaper, maar ik word een dagje ouder en lijk meer een ochtendmens te worden. Dat vind ik vervelend, want ik moet daardoor eerder naar bed. Maar dat doe ik niet vaak genoeg. Dat zie je wel vaker bij dokters, die doen niet altijd zelf wat ze hun patiënten adviseren.”