Naar de content

Mensapen apen even vaak mensen na als mensen apen

IgNobelprijzen voor de 28ste keer uitgereikt

www.improbable.com

Ig Nobels, de satirische broertjes van de jaarlijkse Nobelprijzen, worden traditioneel uitgereikt tijdens een ludieke ceremonie op de universiteit van Harvard. Dit jaar werden maar liefst tien prijzen toegekend, en de winnaars bleken allemaal bereid om die in ontvangst te nemen. Is de Ig Nobel zijn tanden kwijtgeraakt?

14 september 2018

Het lijkt een vrolijke anarchistische bende, de jaarlijkse uitreiking van de Ig Nobelprijzen aan de universiteit van Harvard. In een theaterzaal vol joelende mensen in carnavalskledij krijgen onderzoekers hun Ig Nobelprijs uitgereikt, in een ambiance die Nederlanders aan een programma van Wim T. Schippers zal doen denken.

In feite is het echter een strak gereguleerd evenement dat volgens een vast stramien verloopt, dit jaar voor de 28ste keer. Vroeger gooide het publiek tijdens het hele evenement papieren vliegtuigjes naar het podium. Dat kan in deze tijd natuurlijk niet meer. Toch krijgt het publiek nog twee keer dertig seconden de tijd om vliegtuigjes te gooien. Dit wordt luid en duidelijk aangekondigd, zodat iedereen op het podium nog snel even een veiligheidsbril op kan zetten.

Het aantal Ig Nobels varieert per jaar; dit jaar werden er tien toegekend, veelal in categorieën die voor de gelegenheid verzonnen zijn. Zo ontving James Cole in de categorie ‘Voeding’ een Ig Nobel voor zijn onderzoek naar de calorische waarde van een kannibalistisch dieet. Mensenvlees blijkt niet erg voedzaam te zijn.

Vier echte Nobelprijswinnaars testen of mensen inderdaad kunnen proeven, dat er één vrouwelijk fruitvliegje in hun glas wijn verdronken is (Ig Nobelprijs voor biologie).

 www.improbable.com

Onderbroekenlol en stof tot nadenken

Het gevaar dat bij zo’n ludiek evenement op de loer ligt, is het afglijden naar onderbroekenlol, en dat weten ze bij de Ig Nobels niet helemaal te voorkomen. Zo werd voor de tweede keer in korte tijd een onderzoek naar colonoscopie (inwendig onderzoek naar de dikke darm) bekroond, en ontbrak ook dit jaar niet een Ig Nobel voor onderzoek dat met geslachtsorganen te maken had. Ja, vet lachen is dat, maar zet het ook aan tot nadenken, zoals het officiële criterium luidt?

Dan voldeed de Ig Nobel voor antropologie heel wat beter aan dit criterium. In een dierentuin in Zweden konden bezoekers, dankzij een glazen scheidingswand, heel dicht bij een groep van vijf chimpansees komen. Het zal geen verrassing zijn dat nogal wat mensen de neiging hadden om de apen achter het glas na te doen. Maar wat bleek na 52 uur observeren en turven? De apen doen net zo vaak de mensen na als andersom.

Imitatiegedrag bij mensapen was allang bekend, maar dan onderling, en dit werd gezien als een effectieve manier om van elkaar te leren. Dat mensapen ook mensen imiteren is nieuw, en nauwelijks onderzocht. De onderzoekers denken dat dit imitiatiegedrag vooral een vorm van communicatie is. Net zoals mensen elkaar nadoen om het groepsgevoel te versterken, zou het na-apen door de chimpansees een poging zijn om over de soortbarrière heen contact te maken.
Chimpansees hebben ook door wanneer mensen hen na-apen, en reageren daar dan weer op door het na-geaapte gedrag voort te zetten.

Een Japanse arts wil demonstreren hoe de doe-het-zelfprocedure voor een colonoscopie werkt, maar wordt door de zedenpolitie op het podium teruggefloten (Ig Nobel voor medische educatie).

 www.improbable.com

Plaagstoot of snijdend commentaar

Ooit was een Ig Nobelprijs op z’n minst een plaagstoot naar de plechtstatigheid van de ‘officiële’ wetenschap, of een snijdend commentaar op een maatschappelijke misstand. In de beginjaren werden vooral charlatans en oplichters bekroond. Zo kregen de CEO’s van Enron en andere frauduleuze bedrijven in 2002 de Ig Nobel voor hun geheel nieuwe toepassing in de economie van imaginaire getallen: dit zijn, in wiskundig opzicht, getallen waar i, de wortel uit -1, in zit, en die vooral in de quantumtheorie gebruikt worden.

Maar de Ig Nobels hebben in de loop der jaren grotendeels hun tanden verloren. Tegenwoordig wordt bijna alleen nog maar echt wetenschappelijk onderzoek bekroond, en in de academische wereld is het krijgen van een Ig Nobel geëvolueerd van gênant naar amusant. Vroeger kwam het merendeel van de laureaten zijn of haar prijs niet ophalen, nu waren ze er allemaal (waarvan een via een videoverbinding). Voor de wetenschapper heeft dat ook als voordeel, dat die heel snel – in maximaal 3 minuten – toch nog even kan uitleggen wat de waarde van dit onderzoek is.

Zo klonk het onderzoek dat dit jaar de Ig Nobel voor economie in de wacht sleepte totaal absurd: de effectiviteit van spelden steken in Voodoo-poppen bij het wraak nemen op je baas. Maar wat werkelijk werd onderzocht, was in hoeverre zo’n rituele activiteit mensen het gevoel geeft dat ze wraak genomen hebben. Er zijn in de psychologie wel gekkere therapieën bedacht, en je kunt serieus onderzoeken of dat werkt.

De onderzoeker speelde in haar 3-minuten-speech het spel keurig mee: “Ik wil mijn voormalige baas bedanken, omdat hij me alles heeft geleerd over hoe je moet omgaan met een foute baas.” Maar die voormalige baas stond zelf ook breed lachend op het podium.

ReactiesReageer