Diederik Jekel maakt een zeer kundige, boeiende en grappige theatervoorstelling over kunstmatige intelligentie, verweven met het ontstaan van het leven op aarde. Zit onze tijd erop nu computers steeds slimmer worden?
“Leg in de stijl van de King James-bijbel uit hoe je een pindakaasboterham uit een videorecorder kunt verwijderen.” Diederik Jekel vindt dat zelf een van de meest grappige opdrachten die je aan ChatGPT kunt stellen. En dat toont ook gelijk de kracht van Jekel, die in zijn theatershow 'De kunst in kunstmatige intelligentie' een leuke draai weet te geven aan het toch best taaie onderwerp kunstmatige intelligentie (AI). Hij haalt zelfs het ontstaan van het leven op aarde erbij en knoopt beide onderwerpen naadloos aan elkaar.
Neanderthalermoment
‘Wetenschapsnerd’ Jekel staat inmiddels al zo’n vijftien jaar in de schijnwerpers. Hij had zijn master in de natuurkunde nog maar net op zak toen hij al te gast was bij 'De Wereld Draait Door' om over wetenschap te praten. 'De kunst in kunstmatige intelligentie" is inmiddels zijn derde theaterprogramma. In twee uur stort hij alles over AI uit over een algemeen publiek. En hoewel er soms wat te veel jargon voorbijkomt, lukt het hem behoorlijk goed om de aandacht van het publiek vast te houden.
In de voorstelling maakt Jekel gebruik van een interessante opzet, door de vraag te stellen of we met AI mogelijk een nieuwe levensvorm hebben gecreëerd, eentje die de mens gaat overstijgen. Zoals er ooit het neanderthalermoment was, waarop de neanderthaler het moest afleggen tegen de slimmere homo sapiens, komt er wellicht ook een homo sapiens-moment, waarop AI het stokje van ons overneemt.
Meer spektakel
Jekel gebruikt een ouderwetse diaprojector, waarop het ontstaan van het leven op aarde te zien is vanaf de grote inslag tot de Cambrische explosie, toen er veel nieuwe levensvormen bij kwamen. Dit vergelijkt hij met het ontstaan van computers en AI, die gemodelleerd zijn naar het menselijk leven en daardoor een vergelijkbare ontwikkeling doormaken.
Wel zou je Jekel een wat interessanter decor gunnen om dat allemaal te illustreren. Nu staan er een diaprojector, een groot presentatiescherm en twee kleine dozen aan weerszijden van het podium die, in ieder geval tijdens de voorstelling die ik heb gezien, geen nut leken te hebben. Met iets meer spektakel zou de voorstelling een presentatie van een keynote speaker op een bedrijfscongres overstijgen, waar het nu misschien aan doet denken.
Wolf of husky?
Jekel toont overtuigend hoe goed computers nu al zijn. Bijvoorbeeld door beelden van de ‘goddelijke zet’ te laten zien waardoor Google DeepMind de beste Go-speler wist te verslaan, of een ranglijst van ’s werelds beste programmeurs, waar een AI-systeem op de 175ste plaats staat. “Wij mensen moeten echt een beetje oppassen”, zegt hij er waarschuwend bij. Jekel stelt de juiste vragen, maar doet niet aan profetische voorspellingen. “Ik heb geen idee waar dit naartoe gaat, maar het is goed om je hierin te verdiepen.”
Toch heeft Jekel ook aandacht voor alle tekortkomingen van AI. Zo legt hij uit hoe AI wordt getraind door, net als bij menselijke hersenen, lijnen tussen verschillende gebieden te vormen. Naarmate die lijnen dikker worden, worden relaties tussen objecten waarschijnlijker. Maar daar gaan computers nog geregeld mee de mist in: een computer kon bijvoorbeeld niet goed het onderscheid tussen een wolf en een husky maken, omdat hij alleen maar was getraind op foto’s van wolven in de sneeuw. De computer keek niet naar het dier zelf, maar naar de achtergrond om tot een indeling te komen.
AI kon slecht onderscheid maken tussen een husky of een wolf, tijdens zijn training werden beide dieren namelijk afgebeeld met sneeuw op de achtergrond.
Manfred Neumair, vrij te gebruiken via Pexels.comMet een simpel spelletje met het publiek toont Jekel aan dat mensen echter aan een paar pixels genoeg hebben om het verschil tussen een hond en een kat te zien. “Een computer is maar zo goed als de opvoeding die je hem meegeeft.” Het grote verschil is dat mensen jaren aan opvoeding en vele trainingsuren nodig hebben om ergens heel goed in te worden. Een computer heeft niet meer nodig dan één softwareupdate.