Mens ook kuddedier

In menigten laten mensen zich onbewust leiden door anderen. Dit gedrag vertoont sterke overeenkomsten met kuddevorming bij dieren. Onderzoekers van de universiteit van Leeds beantwoorden hiermee de vraag waarom mensen, als het druk is, soms op een totaal andere plaats uitkomen dan waar zij oorspronkelijk heen wilden.

19 januari 2008

Jens Krause en John Dyer bestudeerden het gedrag van mensen in groepen omdat zij geïnteresseerd waren in migratie van vogels. In een groep vogels is het moeilijk om erachter te komen welke individuen de groep leiden. Daarom lieten de onderzoekers groepen mensen, ogenschijnlijk doelloos, rondlopen in een grote hal.

Een klein aantal proefpersonen kreeg gedetailleerde informatie mee over waar hij of zij naar toe moest lopen. Tijdens het experiment mocht niemand verder dan één armlengte bij een andere persoon vandaan gaan. Ook werd er tijdens het lopen niet gepraat. Op die manier konden Krause en Dyer onbewuste besluitvorming binnen de groep waarnemen.

Met z’n allen naar één doel

Er is een minderheid van slechts vijf procent nodig om een groep van meer dan 200 personen naar een bepaalde locatie te leiden. Met andere woorden; wanneer vijf procent van de proefpersonen de opdracht krijgt om een bepaalde richting op te lopen, worden ze in alle gevallen gevolgd door de resterende 95 procent van de groep. De onderzoekers zagen in de hal een duidelijke ‘slang’ van mensen ontstaan. Toch hadden de deelnemers uit de volggroep nooit het idee dat zij anderen achterna liepen.

Een oud liftexperiment laat het kuddegedrag van mensen in kleine ruimtes zien. De man die op het linker plaatje in het midden staat, was als eerste in de lift. De mensen die erbij komen, gaan allemaal met hun gezicht naar de muur toestaan. De man in het midden draait zich na een aantal minuten ook met zijn gezicht naar de muur (plaatje rechts).

Wanneer geïnformeerde personen verschillende richtingen op werden gestuurd, volgde de menigte nog steeds degenen die (voor de opdracht) de ‘goede’ kant op gingen. Dit laat zien dat wanneer er in een groep tegengestelde belangen ontstaan, onbewust een consensus wordt bereikt die ervoor zorgt dat de groep niet splitst. Deze besluitvorming vindt razendsnel plaats en is ook zeer efficiënt. In de conflictsituatie kwam de groep nauwelijks later op de juiste locatie aan dan wanneer alle geïnformeerde deelnemers dezelfde opdracht hadden.

Het lijkt heel handig, dat kuddegedrag. Maar zonder goede leider kun je helemaal verkeerd uitkomen. Dat is wat het onderzoek van Simon Reader van de Universiteit Utrecht laat zien. Hij liet proefpersonen lopen in een kamer met twee verschillende routes. Na observatie leerde hij een aantal andere deelnemers de minst populaire (lange) route aan. Ondanks dat mensen er op gewezen werden dat de alternatieve route korter was, bleven zij de route lopen die ze van de onderzoeker geleerd hadden.

Red de ‘mensenkudde’

Wanneer zij dezelfde route aan andere deelnemers uit moesten leggen, demonstreerden zij ook de lange route. Uiteindelijk liepen alle proefpersonen dus de lange route die zij uit zichzelf nooit gekozen zouden hebben. Mensen zijn zelfs zo gehecht aan bepaalde routes dat zij liever iemand over een veelgebruikte route volgen die geen idee heeft waar hij of zij heen moet, dan iemand die zelfverzekerd de route neemt waar verder niemand loopt.

In een drukke winkelstraat als deze volgt 95% van de mensen onbewust een minderheid van 5%. Daardoor komen mensen soms op plaatsen waar zij oorspronkelijk helemaal niet naar op weg waren.

De kennis over menselijk kuddegedrag kan goed van pas komen, vooral tijdens rampscenario’s. In zulke situaties moet er snel en efficiënt gehandeld worden. Mondelinge communicatie is vaak erg lastig. Door hulpverleners op zo’n moment op de juiste plaatsen te positioneren met een duidelijke opdracht, kan een grote ‘mensenkudde’ makkelijk in veiligheid worden gebracht.