Meeslepende medische mysteries ontrafeld

Laat op de zaterdagavond brengt de ambulance een man van 35 binnen bij de eerste hulp. De man is af en toe buiten bewustzijn, maar als hij wakker is, verzet zich hevig, hyperventileert hij en is hij duidelijk verward – hij weet zelfs niet hoe hij heet of welk jaar het is. Het is alsof hij dronken is, maar hij heeft geen alcohol in zijn bloed. De artsen weten vrijwel zeker dat hij drugs heeft gebruikt, tot ook die bloedtest negatief terugkomt, net als veel andere testen. Wat is er met deze man aan de hand, en wat zorgt ervoor dat hij in deze staat is beland?

Internist Lisa Sanders van de Yale University School of Medicine verzamelt verhalen over dit soort medische mysteries, en schrijft hier maandelijks een column over in New York Times Magazine. In het boek Diagnosis, waarvan in mei 2020 een Nederlandse vertaling is verschenen, zijn deze verhalen gebundeld. Daarnaast zijn een aantal verhalen verder uitgewerkt in de Netflix-serie Diagnosis.

House

Sanders schrijft haar column al sinds 2002, en haar verhalen leidden onder andere tot de ontwikkeling van de televisieserie House – waar ze ook als medisch consulent bij betrokken was. Ze haalt inspiratie uit haar eigen dagelijkse werk en verhalen die ze van collega’s hoort. Met haar verhalen wil ze ons naar eigen zeggen door de ogen van de dokter laten kijken en meenemen in de achtbaan van onzekerheid en de uiteindelijke kick die het oplossen van het raadsel met zich meebrengt.

En dat lukt in het boek heel aardig. Het boek is overzichtelijk ingedeeld op basis van acht symptomen die we vrijwel allemaal wel eens hebben, zoals koorts, buikpijn, hoofdpijn of huiduitslag. Dit zorgt ervoor dat je redelijk kunt meeleven met de patiënten, al ontwikkelen hun ziektes zich vaak veel sneller en ernstiger dan wij ooit hopen mee te maken. Sanders trekt je meteen het verhaal in door niet met droge feiten te beginnen, maar de eerste zin steeds prikkelend te maken en te zorgen dat je nieuwsgierig wordt wat er eigenlijk mis is met deze patiënt.

Kattenkrabziekte

De verhalen hebben een goed tempo, binnen een paar pagina’s ben je bij de diagnose. Het wordt ook vrij snel duidelijk dat de ervaringen van je arts een grote rol spelen bij de diagnose. De diagnoses zijn in veel gevallen namelijk ziektes, aandoeningen of bijwerkingen waarvan je als leek, maar ook als arts nooit gehoord hebt. Allerlei tumoren die het lichaam ontregelen, verkeerde medicijnen, een letterlijk gebroken hart, kattenkrabziekte en een reactie van limoensap op zonlicht en veel meer vreemde diagnoses komen voorbij. Gelukkig vertelt Sanders er vaak bij hoe dit soort ziektes zijn, want je zou er haast hypochonder van worden. In het geval van de verwarde man bleek een bezoek aan de sauna de boosdoener. Hij wilde niet uitdrogen en had zo veel water gedronken dat het gehalte natrium in zijn bloed gevaarlijk was gedaald, wat zijn hersenen aantastte.

De grote variëteit aan diagnoses maakt het interessant, maar zorgt ook dat alle verhalen na een tijdje lezen wat op elkaar gaan lijken. Hier en daar zit bovendien nog wat verstopt jargon, wat ervoor zorgt dat het niet altijd even makkelijk te begrijpen is. En Sanders’ neiging om elk verhaal te eindigen met een soort van moraal begint op den duur te irriteren, zeker omdat die boodschap vaak nogal voor de hand ligt. Natuurlijk moeten artsen samenwerken bij moeilijk te diagnosticeren patiënten en het lijkt logisch dat patiënten geen informatie moeten achterhouden. Maar desondanks blijven de verhalen boeien, zeker als je geïnteresseerd bent in geneeskunde.

Netflix-serie

Sanders werkte samen met de New York Times ook mee aan de zevendelige Netflix-serie Diagnosis, die in augustus 2019 verscheen. De opzet van de serie wijkt iets af van de columns. Sanders schreef in dit geval namelijk niet over al opgeloste raadsels, maar ze riep mensen op om met oplossingen te komen voor patiënten die in veel gevallen al jaren met een probleem rondlopen. Op deze manier wilde ze onderzoeken of sociale media en het internet wellicht konden bijdragen aan een diagnose.

De opbouw van de serie is wat trager dan het boek. De makers slepen je mee in het verhaal van de patiënt, waarbij ze veel op de emotie spelen – soms misschien wel te veel. Al zijn de verhalen op zich natuurlijk ook wel tragisch, zoals die van een jong meisje dat driehonderd keer per dag voor een paar seconden totaal verlamd raakt, een man van middelbare leeftijd die langzaam zijn geheugen verliest, of een 17-jarige die geen eten of drinken binnen kan houden. Doordat alle patiënten Amerikaans zijn, vormt het gebrek aan geld en verzekering vaak een van de grote problemen om een oplossing te vinden. Maar in de serie worden ze allemaal in meer of mindere mate geholpen.

Over de hele wereld

Het is interessant om te zien hoe mensen van over de hele wereld reageren op Sanders’ oproep. Niet alleen artsen, ook studenten, journalisten, hobbyisten en gewone mensen die zich in de patiënten herkennen laten van zich horen. Sanders helpt de patiënt met het uitvogelen van de meest waarschijnlijke diagnoses, waarna de serie je ook meeneemt in het testproces. Interessant hieraan is dat je ook wat meekrijgt van het wetenschappelijke proces van geneesmiddelenonderzoek.

De serie is zeker een aanrader voor iedereen die geneeskunde interessant vindt of die het resultaat van dit sociale experiment wil aanschouwen. De focus op de emotie kan op den duur vervelen, maar de verhalen zijn boeiend genoeg om je aandacht vast te houden. Sanders legt de pijnpunten van het Amerikaanse zorgsysteem bloot, maar laat daarnaast ook zien dat ze echt om deze patiënten geeft.

Ten opzichte van de verhalen in het boek leer je in de serie meer, omdat je echt wordt meegenomen in het hele proces. Voor iemand die eerst de serie heeft gezien, voelen de verhalen in het boek misschien wat gehaast, omdat de spanning daar minder opbouwt en er simpelweg minder ruimte is voor uitleg. Maar in welke vorm dan ook, de verhalen hebben wel dezelfde kracht: tijdens het lezen of kijken voel je je onderdeel van een team van detectives die samenwerken om de diagnose te vinden en zo levens te redden. En wie wil dat nou niet.