Meertaligheid wordt de norm in Friesland

Om de zoveel jaar doet de Fryske Akademy een grootschalig onderzoek naar de Friese en Nederlandse taalvaardigheid onder de lokale bevolking. Deze zomer werden de eerste resultaten bekend van de laatste survey die is afgenomen tussen 2015 en 2017. Hoewel Nederlands een grote rol heeft in het hedendaagse Friesland, is de beheersing van het Fries over het algemeen nog behoorlijk goed. Vaardigheden als lezen en schrijven zijn zelfs verbeterd door de opkomst van internet en sociale media.

Vergelijkend onderzoek

De voorgaande surveys werden afgenomen in de jaren 1969, 1984 en 1994. Omdat steeds dezelfde thema’s zijn bevraagd, lenen de studies zich goed voor vergelijkend onderzoek. Behalve de vaardigheden verstaan, spreken, lezen en schrijven komen ook aspecten als taalgedrag (Wat spreek je met je echtgenoot? Wat spreek je met je buren?) en taalhouding (Voel je jezelf Fries?) aan bod. Waar de onderzoekers in de vorige surveys nog werkten met persoonlijke interviews, verstuurden ze nu een internetvragenlijst naar een grote groep mensen. Een kleinere groep werd ook nog uitgenodigd voor een interview.

Aan het onderzoek namen 3800 respondenten deel door het invullen van een internetvragenlijst. Dit lijkt een grote groep, maar toch waarschuwen de auteurs van het rapport voor een bias. In totaal werden namelijk 30.000 willekeurige mensen aangeschreven, waarvan slechts 15 procent de oproep beantwoordde. Het is waarschijnlijk dat deze groep meer begaan is met het Fries dan de overige 85 procent. Daar moet dus rekening mee gehouden worden bij het interpreteren van de resultaten.

Fries op de werkvloer

Het gebruik van het Fries als thuistaal neemt af: gaf in 1969 nog ruim 70 procent aan het Fries te gebruiken, in 2016 is dat een krappe 50 procent. Eenzelfde aantal respondenten geeft aan Fries te spreken met zijn of haar kinderen. Ook geeft nog steeds een meerderheid aan het Fries te gebruiken op de werkvloer, net als in de winkel. Hoewel dit niet bevraagd is in de internetenquête, geven de persoonlijke interviews hierover percentages boven de 80 procent.

In sociale media gebruiken de respondenten veel Nederlands, maar er is een duidelijk onderscheid tussen zakelijk en privégebruik. In whatsappjes met andere Friestaligen wordt veel Fries gebruikt. Daarbij geven de invullers aan het Fries vooral te schrijven zoals ze het uitspreken.