Wetenschappers van het Erasmus MC Rotterdam, het AMC Amsterdam en het UMC Groningen hebben ontdekt dat een medicijn tegen de ziekte van Crohn werkt dankzij zijn bijwerking. Door van die bijwerking de hoofdwerking te maken, kan de ziekte wellicht beter worden aangepakt.
De ziekte van Crohn is een chronische ontstekingsziekte van de darm. Patiënten hebben veel last van diarree en pijn en lopen voortdurend het risico om uitgedroogd te raken door teveel vochtverlies. Omdat de meeste patiënten de ziekte al op jonge leeftijd krijgen, is de maatschappelijke impact groot. Reden genoeg voor Maikel Peppelenbosch, hoogleraar experimentele gastro-enterologie aan het Erasmus MC, om de ziekte van Crohn beter te willen begrijpen.
“Bij endoscopisch darmonderzoek zien we vaak grote, ontstoken eilanden met daartussen gezond darmweefsel”, vertelt hij. “Wij wilden weten hoe dat kan. En dat is een grote onderzoeksinspanning geworden waar inmiddels al zo’n twintig manjaar werk in zit.”
Auto op een gladde weg
“Met behulp van peptide array hebben we de twee gebieden vergeleken”, gaat Peppelenbosch verder. “Toen ontdekten we dat er in gebieden met gezond darmweefsel minder van het eiwit Rac aanwezig is. Macrofagen en andere fagocyterende cellen hebben Rac nodig om bacteriën op te kunnen eten. Maar in de ontstoken gebieden staat Rac zo hard aan dat het spaak loopt. Je kunt het vergelijken met een auto op een gladde weg. Als je te hard remt, blokkeren de wielen en glijdt de auto gewoon door.” Bij teveel Rac zijn de cellen van het afweersysteem niet meer in staat om bacteriën die ontsteking veroorzaken op te ruimen.
Doelgericht
Het remmen van Rac zou dus een goede strategie kunnen zijn om ontstekingen bij de ziekte van Crohn tegen te gaan. Het medicijn azathioprine remt de afweer en heeft als bijwerking ook een remmende werking op Rac. “Dit medicijn wordt al gebruikt bij de ziekte van Crohn”, vertelt Peppelenbosch. “Maar patiënten vinden het niet prettig om dit middel te moeten slikken. Door het medicijn krijgen zij bijvoorbeeld problemen met oppertunistische infecties en pijn op verschillende plaatsen in het lichaam.”
Onderzoeker aan het werk.
Maikel PeppelenboschDoor een medicijn te maken dat zich specifiek richt op het remmen van Rac zijn die klachten wellicht een stuk minder. Bovendien werkt zo’n specifiek middel doelgericht en zal het daardoor veel beter in staat zijn om Rac onder controle te houden. En dus beter in staat om ontstekingen in de darmen te voorkomen.
Stapje verder
Peppelenbosch en zijn collega’s proberen Nederlandse artsen nu te motiveren voor het uitvoeren van een eerste klinische test. Het idee is om tien patiënten, bij wie de traditionele medicatie niet (meer) aanslaat, te behandelen met specifieke Rac-remmers. “We hebben goede hoop dat dit gaat lukken. Vrijwel alle artsen die in dit veld werkzaam zijn hebben in de loop van de tijd meegewerkt aan onze eerste studie”, lacht hij. “Ik geloof dat ze allemaal wel enthousiast zijn om een stapje verder te gaan.”