Naar de content

Marx' eigen exemplaar van Das Kapital gedigitaliseerd

Aantekeningen van Marx nu door iedereen in te zien

IISG

Op 14 september 1867, exact 150 jaar geleden, verscheen het eerste deel van Het Kapitaal van Karl Marx. Het Kapitaal behoort tot de meest invloedrijke boeken uit de wereldgeschiedenis. Een uniek exemplaar van de eerste druk, waarin Marx zelf correcties en aantekeningen in de kantlijn aanbracht, is vanaf nu volledig gedigitaliseerd beschikbaar.

14 september 2017

Karl Marx (1818-1883) was behalve de belangrijkste theoreticus van het socialisme, ook een zeer (zelf-)kritische wetenschapper. Al vanaf het midden van de jaren 1840 verrichte hij grondige studie in de economische theorie. In 1857 begon hij met het schrijven van de eerste ruwe versie van wat tien jaar en verschillende pogingen later het eerste deel van Het Kapitaal zou worden.

Kritiek

Nog voordat Het Kapitaal bij de Hamburgse uitgeverij Meissner van de drukpersen kwam, liet hij in zijn brieven doorschemeren niet tevreden te zijn met de manier waarop hij zijn argumenten had gepresenteerd. Marx’ twijfels werden versterkt door de kritiek van zijn goede vriend Friedrich Engels (1820-1895). Drie weken voor de publicatie, op 23 augustus 1867, complimenteerde hij Marx met de ‘fameuze’ argumentatie van zijn boek. Maar hij liet daarop direct de uitroep volgen: ‘Maar hoe heb je de uiterlijke indeling van het boek zo kunnen laten, als het is!’ Aan een Franse uitgever die een vertaling overwoog, schreef Marx in november 1867 dat hij de tekst op een aantal punten zou willen aanpassen.

Marx begon direct met het voorbereiden van zijn wijzigingen voor een volgende druk. Een eerste weerslag daarvan wordt gevormd door de correcties in zijn eigen exemplaar, dat zich in de collectie van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) te Amsterdam bevindt. De meeste potloodwijzigingen in dit exemplaar belandden uiteindelijk inderdaad in de nieuwe Duitse druk van 1872.

Eerste druk van Das Kapitaal van Karl Marx, met zijn aantekeningen in de zijlijn (1867)

 IISG

Uitstel

Marx paste in die tweede uitgave vooral de taaie eerste hoofdstukken aan, waarin hij belangrijke begrippen introduceert zoals ‘waar’, ‘gebruikswaarde’, ‘ruilwaarde’ en zijn theorie over de rol van geld in de kapitalistische economie. Ook voor de Franse uitgave die tussen 1872-1875 in afleveringen verscheen, en de derde Duitse druk die vlak na zijn dood in 1883 uitkwam, bleef hij herschrijven.

Het tweede en derde deel van Het Kapitaal heeft Marx nooit voor publicatie af kunnen ronden. Hoewel hij het grootste deel van de manuscripten hiervoor al in de eerste helft van de jaren 1860 had geschreven, stelde hij publicatie steeds opnieuw uit voor verder onderzoek. Na langdurig redactiewerk van Friedrich Engels zijn deel twee (1885) en deel drie (1894) van Het Kapitaal uiteindelijk toch nog gepubliceerd.

Onleesbaar handschrift

Het nu gedigitaliseerde exemplaar van Het Kapitaal met Marx’ eigen aantekeningen kwam in de jaren 1930 in bezit van het IISG als onderdeel van de archieven en bibliotheek van de Duitse sociaal-democratische beweging. Het exemplaar is interessant omdat het een inkijkje geeft in de grondige wijze waarop Marx bij het formuleren van zijn theorieën te werk ging.

Helaas zullen weinig mensen de notities ook daadwerkelijk in deze vorm kunnen lezen, want Marx’ handschrift is zo onleesbaar dat slechts een handjevol mensen op de wereld het vandaag de dag nog kan ontcijferen. Een volledige transcriptie werd wel eerder gepubliceerd in de Marx Engels Gesamtausgabe 2, de grote wetenschappelijke editie van het werk van Marx en Engels.

UNESCO

Het nu gedigitaliseerde exemplaar is een uniek document voor de geschiedenis van de arbeidersbeweging en de sociale wetenschappen. Het maakt deel uit van de omvangrijke collectie manuscripten van Marx en Engels in het IISG, die maar liefst tweederde van alle papieren bevat die Marx en Engels in hun leven hebben nagelaten.

In 2013 werd het samen met de enige bewaard gebleven handgeschreven pagina van het Communistisch Manifest toegevoegd aan het Memory of the World Register van UNESCO. Het origineel zal het komende jaar onder andere te zien zijn op grote tentoonstellingen in het Museum Karl-Marx-Haus in Trier en het Joods Museum van België in Brussel, ter gelegenheid van het tweehonderdste geboortejaar van Karl Marx.

ReactiesReageer