‘Maak internet beter werkend voor de bevolking’

De Duitse wetenschapper Ralph Holz is ervan overtuigd dat er sinds de oorlog tussen Rusland en Oekraïne vanuit Europa meer aandacht is voor afhankelijkheid. Dat beperkt zich niet alleen tot Russisch gas, maar leidt ook tot vragen over digitale afhankelijkheid. “Tot dan toe wisten we wel dat er bepaalde afhankelijkheden waren van andere landen, maar dit thema stond veel minder op de agenda, behalve bij wat politici en wetenschappers. De urgentie ontbrak. Nu begint de bredere bevolking verder te kijken, zich zorgen te maken over nutsvoorzieningen en hulpbronnen. Plotseling wordt ook het internet als hulpbron gezien.”

Anders dan bij gas gaat het wat betreft het internet om een meer fundamentele discussie. Want in de praktijk is er niet zoveel digitale afhankelijkheid van Rusland, legt Holz uit. “We zijn voor het grootste deel afhankelijk van enkele Amerikaanse en Chinese bedrijven, die de dienst uit maken. Daar is in beginsel niets mis mee. Maar het wordt een probleem wanneer hele samenlevingen en bedrijfssectoren hun technische infrastructuur uitbesteden aan deze giganten, zoals tegenwoordig gebeurt. We hebben te maken met absolute superreuzen, die beslissen wat goed voor ons is en wat niet.”

Volgens Holz zorgt dit voor een afhankelijkheid die we als maatschappij niet volledig begrijpen. “Het is duidelijk dat we afhankelijk zijn, maar niet duidelijk wat de afhankelijkheden zijn.” Het transparant maken van wat er ‘in de diepte’ van het internet gebeurt, ziet Holz daarom als één van zijn belangrijkste taken als onderzoeker.

Zakelijke prikkels

Holz is hoogleraar in computerwetenschap en houdt met zijn faculteit kantoor in het Duitse Münster. Daarnaast werkt hij als universitair hoofddocent aan de Universiteit Twente, waar hij zich bezighoudt met de ontwikkeling van een project dat moet zorgen voor een verantwoord en alternatief internet: Catrin.nl. Hierbij speelt transparantie een hoofdrol. “Met Catrin proberen we een prototype te bouwen van een internet, waarmee gebruikers inzicht hebben in hun eigen data en waarmee operators op het internet verantwoordelijk zijn te houden voor wat er met die data gebeurt.’

Catrin krijgt steun van de TU Delft, de TU Eindhoven, de Universiteit Twente en de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast zijn diverse commerciële partijen partner, zoals KPN. Er zijn niet alleen IT-specialisten bij betrokken, maar ook veel economen. “Doordat ook het bedrijfsleven en economische wetenschappers zijn aangesloten, hopen we dat het prototype internet dat we bouwen, ook commercieel levensvatbaar wordt. Dat moet ook, want internet is een commerciële ruimte. Als wij met de input van economen en het bedrijfsleven de technologie bouwen, kunnen bedrijven het netwerk in de toekomst gaan gebruiken. We kijken dus echt naar zakelijke prikkels.”

Uitbreiding

De Duitser ziet Catrin als een aanvulling op het internet, niet als een vervanging. “Het wordt een technologische uitbreiding, die zorgt voor meer transparantie, verantwoording en controle. Het is een project dat uitzoekt hoe nuttig zo’n netwerk is en of er haalbare bedrijfsmodellen voor zijn.” De toon van Holz is enthousiast als hij het over Catrin heeft. Hij heeft de overtuiging dat het kan werken. “Voor bedrijven heeft Catrin veel kansen om potentiële klanten aan te trekken. Zo’n bedrijf kan bijvoorbeeld zeggen: als je x euro meer per maand betaalt, beloven we dat we de gegevens altijd binnen de Europese jurisdictie zullen bewaren en ervoor zullen zorgen dat jouw data, gegevens en informatie de EU nooit fysiek zullen verlaten.”

Veel zon, weinig papieren

Ooit scheen de zon veel vaker in het leven van Holz – in letterlijke zin. Van 2014 tot en met 2022 woonde hij met zijn vrouw in het Australische Sydney, waar zij een doctoraat afrondde. Holz ging aan de slag als onderzoeker aan de University of Sydney. “Driehonderd dagen zonneschijn per jaar. Het leven was goed Down Under.” Het stel krijgt uiteindelijk zelfs een Australisch paspoort. Nog steeds spreekt Holz vol ontzag over het land. Zeker op digitaal gebied kunnen Nederland en Duitsland nog wat leren. “Australië is modern en veel meer gedigitaliseerd dan andere landen die ik heb gezien. Het is een land met weinig papierwerk. Alle interacties met de overheid vonden plaats via digitale identificatie, al in een heel vroeg stadium. Mijn rijbewijs had ik op mijn mobiele telefoon. In Duitsland ligt mijn bureau vol met papieren; in Australië was het leeg.”

Nederland zit qua digitale ontwikkeling dichter tegen Australië aan dan tegen Duitsland, schat Holz in. “In Nederland is veel communicatie gestandaardiseerd. Dat brengt heel veel goeds. En veel bedrijven gebruiken liever pdf’s dan brieven. Duitsland is die achterstand nu langzaam aan het inhalen.” Toch zijn er ook voordelen van bureaucratie, ziet hij. “In meer gedigitaliseerde landen zijn veel banen verloren gegaan van werknemers die direct contact hadden met een klant. Als ik als Duitse consument naar een bedrijf bel, wordt er vaak gewoon nog opgenomen. Dat zorgt voor directer contact en minder frustratie.”

Het brengt hem weer terug naar zijn motto: internet en digitalisering moeten in dienst staan van het volk. “Nu hebben wij, de bevolking, weinig keuze over wat er gebeurt met onze data. Als je kijkt wie momenteel de internationale standaarden ontwikkelen, dan zijn dat de grote reuzen van de technologische industrie. Dat was niet het oorspronkelijke doel van het internet, dat veel meer de belofte van openheid in zich droeg.”