Steeds meer mensen overwegen de laatste jaren een warmtepomp om hun huis mee te verwarmen. Sinds de oorlog in Oekraïne en het dure Russische gas staat het apparaat nog meer in de belangstelling. Maar hoe duurzaam is een warmtepomp eigenlijk, vroeg een lezer zich af.
Het korte antwoord is: een stuk duurzamer dan een cv-ketel. Een warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht of uit de bodem, en gebruikt die om in huis water op te warmen voor de verwarming en om mee te douchen en af te wassen. Een warmtepomp draait op elektriciteit en die wordt in Nederland ook voor een steeds groter deel duurzaam opgewekt, met velden vol zonnepanelen of met windparken op land en zee.
Zelfs wie zijn huis verwarmt met een hybride warmtepomp (een combinatie van warmtepomp en kleine cv-ketel, de simpelste stap voor wie zijn gasaansluiting nog niet kwijt wil of kan) bespaart al flink op zijn gasverbruik – en stoot dus ook veel minder CO2 uit, waar het uiteindelijk allemaal om te doen is. Met een hybride exemplaar daalt de CO2-uitstoot van een huishouden al met 30 procent; wie zijn cv-ketel wegdoet en vervangt door een volledig elektrische warmtepomp, ziet de CO2-uitstoot zelfs met 40 tot 55 procent dalen, schrijft Milieu Centraal op zijn website .
Bodem of buitenlucht
Grofweg zijn er drie soorten warmtepompen. De eerste is de bodem-water-warmtepomp, die warmte wint uit de bodem en daarmee het water in de radiatoren of vloerverwarming en het tapwater in huis verwarmt. “Dit is de beste, want deze haalt het hoogste rendement. Per kilowattuur stroom levert hij de meeste warmte”, zegt Thijs ten Brinck, duurzaamheidsadviseur bij adviesbureau We-Boost Transitions. Deze warmtepomp is wel prijzig, want hiervoor moet een boring in de tuin worden gedaan. Deze warmtepomp haalt zijn warmte namelijk uit de grond op tientallen meters diep, waar de temperatuur het hele jaar vrij constant is.
De buitenunit van een warmtepomp voor een woning.
HarmvdB, PixabayDe tweede is de lucht-water-warmtepomp — wellicht de meest bekende. Deze wint warmte uit de buitenlucht en maakt daarmee het tapwater en het water in de radiatoren of vloerverwarming warm. “Dit apparaat is meestal ook efficiënt, maar blijft afhankelijk van de temperatuur van de buitenlucht. Ook op dagen dat het tien graden vriest, zit er nog steeds voldoende energie in de buitenlucht, maar dan gebruikt hij wel vrij veel elektriciteit. Maar dat komt niet vaak voor in een jaar.”
Ten slotte is er nog de lucht-lucht-warmtepomp en dat is eigenlijk niets anders dan een airco, een unit die warmte van de ene plek (buitenlucht) naar de andere plek (in je huis) pompt. Hij verplaatst warmte, net zoals je koelkast dat doet. Ook deze gebruikt veel stroom als het buiten koud is. “In vorstperiodes gaan de laatste twee typen veel stroom verbruiken. Hoe dat gaat als veel meer mensen in de toekomst een warmtepomp hebben, is nog wel een aandachtspunt. Het stroomnet krijgt dan een piekvraag te verduren.”
Combineren met zonnepanelen
Veel mensen die een warmtepomp nemen, combineren dat met een rijtje zonnepanelen op het dak. Dat is een prima combinatie, want dan wek je een groot deel van het jaar zelf de stroom op voor je warmtepomp. Maar het hoeft niet per se op die manier, laat Ten Brinck weten. “Je moet de systemen eigenlijk los zien. Ook zonder zonnepanelen op je dak heeft een warmtepomp zin.” Het is nu eenmaal een efficiënte manier om een huis te verwarmen, mits dat voldoende is geïsoleerd.
Zonnepanelen op het dak kunnen de warmtepomp een groot deel van het jaar van stroom voorzien.
Pxhere via CC0Het vaak genoemde getal daarbij is de COP van de warmtepomp, de coefficient of performance, de verhouding tussen hoeveel vermogen aan warmte je wint met het elektrische vermogen dat daarvoor nodig is. “Bij een COP van 4 ‘maak’ je met 1 kilowattuur stroom 4 kilowattuur warmte. Dat lijkt een klein wonder — je krijgt energie cadeau — maar dat is het niet. Die extra kilowatturen komen van de buitenlucht, of uit de bodem.” Gemiddeld over een stookseizoen ligt de COP tussen de 3 en 5. Fabrikanten van warmtepompen maken soms goede sier met een hoge COP, maar dat betreft dan vaak het maximumgetal. Consumenten zouden beter vragen naar het SCOP-getal, de seasonal coefficient of performance. “Dat geeft het gemiddelde aan over een heel stookseizoen, en dat is een betere indicatie van de te verwachten opbrengst van je warmtepomp”, aldus Ten Brinck.
Dat boren in de bodem, is dat niet vragen om problemen, vroeg de lezer zich nog af. Dat is best een goede vraag, maar dit valt reuze mee, zegt Ten Brinck. “Dit is een bewezen techniek en gespecialiseerde bedrijven hebben het al veel vaker gedaan. Maar je moet wel weten wat je doet, want je mag niet zomaar op alle plekken boren in Nederland. Je moet zeker weten dat je het grondwater niet beïnvloedt.”