Lang zullen zij leven

Bij het uitblazen van de kaarsjes op je verjaardagstaart sta je er misschien niet altijd bij stil of 'lang zal je leven' ook geldt voor de vele generaties die na jou komen. Als je even een moment neemt om te reflecteren op het afgelopen jaar en de globale gezondheidstoestand nu, is er geen reden tot viering. 

Met hongersnoden en conflict in Gaza, Soedan, en Yemen, een groeiende cholera-uitbraak in meer dan dertig landen, en aanhoudende droogte en voedselonzekerheid in de Hoorn van Afrika lijkt het realiseren van het Duurzame Ontwikkelingsdoel (SDG) van de Verenigde Naties "verzeker een goede gezondheid en promoot welzijn voor alle leeftijden" verre toekomstmuziek.

Eerste duizend dagen

Vanuit wetenschappelijk onderzoek naar de eerste duizend dagen weten we dat de gezondheid van toekomstige generaties al vroeg begint, zelfs voor de geboorte. Dit betekent dat de globale crises die nu plaatsvinden, het welzijn van toekomstige generaties bepaalt.

Maar er is ook goed nieuws wat toekomstige generaties aan gaat: in Nederland stijgt de levensverwachting van mannen en vrouwen gestaag: sinds 1970 steeg de levensverwachting van mannen met 9,8 jaar. Voor vrouwen nam de levensverwachting sinds de jaren '50 met 10,5 jaar toe. Een mannelijke baby die in 2022 geboren werd, haalt 80,1 jaar oud en vrouwen worden 83,1 oud. Zij hebben een lang leven voor de boeg, maar betekent een lang leven in jaren ook een gelukkig en gezond leven?

Goede gezondheid

Om deze vraag te beantwoorden is het belangrijk om verder te kijken dan het aantal verwachte levensjaren. Veel belangrijker is de kwaliteit van deze levensjaren, die je meet als "levensverwachting in als goed ervaren gezondheid". 

Hier wordt het plaatje ingewikkelder, want de levensverwachting in goede gezondheid in ons land is erg ongelijk verdeeld: een hoogopgeleide man leeft zes jaar langer, maar brengt in totaal 13,3 jaar langer in goede gezondheid door. Voor vrouwen is dit verschil 4,8 jaar in absolute levensjaren op basis van opleiding. Maar een laagopgeleide vrouw leeft 14,8 jaar korter in goed ervaren gezondheid. 

Bepaalde kankers, zoals longkanker of leverkanker komen tot wel drie keer vaker voor bij mensen met een lager inkomen. Blootstelling aan risicofactoren voor kanker zoals roken, een ongezonde leefstijl en overgewicht komt vaker voor bij mensen met een lagere socio-economische status, terwijl mensen met een hoger opleidingsniveau vaker deelnemen aan preventieve maatregelen zoals de bevolkingsonderzoeken voor borstkanker of de vaccinatieprogramma's voor baarmoederhalskanker.

Hoe zorgen wij ervoor dat iedereen die geboren wordt een gelijke kans heeft op een lang én gezond leven? Juist in de eerste duizend dagen van conceptie tot de tweede verjaardag zijn er belangrijke mijlpalen in de ontwikkeling, die de kans op een gezond leven vergroten. 

Risicofactoren

Hoewel wij al een uniek zorgsysteem hebben in vergelijking met buurlanden vanwege onze op preventie en jeugdzorg gerichte consultatiebureaus, heeft naar schatting een op de zes kinderen in Nederland een lastige start vanwege blootstelling aan risicofactoren zoals laag geboortegewicht, vroeggeboorte, sigarettenrook, gebrek aan liefdevolle aandacht of mishandeling, slechte voeding, of stress in het gezin. Via het actieprogramma Kansrijke Start van het ministerie van Volksgezondheid werken op lokaal niveau zorgprofessionals, wijkteams, gemeenten, en andere betrokkenen samen om aanstaande gezinnen in kwetsbare situaties beter te ondersteunen.

Ouders moeten echter niet alleen staan in deze cruciale ontwikkelingsperiode van de toekomstige generatie; wij als samenleving moeten hen ondersteunen, en onze beslissingen op politiek en individueel niveau dragen bij aan een zorgzame samenleving waarin elk kind de kans krijgt om gezond op te groeien. Want beslissingen rondom de gezondheid worden te vaak weggezet alsof het een individuele keuze is, maar dit is vaak een illusie. Meestal is gezondheid geen keuze, omdat de ongelijke verdeling van gezondheid het gevolg is van politieke en economische processen, en je niet kan kiezen gezond te zijn in een ziekmakende omgeving. 

Lagere levensverwachting

Zo bleek uit een RIVM-rapport dat de omwonenden van Tata Steel meer kans hebben op longkanker, astma, en een lagere levensverwachting dan elders in Nederland. 

Gezondheidsexperts benadrukken bovendien dat het effect op de toekomstige generaties, bijvoorbeeld op het aantal vroeggeboortes, laag geboortegewicht, en de hersenontwikkeling van het kind waarschijnlijk zwaar worden onderschat: in de afgelopen vijftig jaar is ongeveer 3000 ton lood neergekomen in IJmond en ademen de bewoners dagelijks vervuilde lucht vol fijnstof en kankerverwekkende koolwaterstofverbindingen in.

Beslissingen die wij nu nemen, hebben het potentieel de gezondheid van toekomstige generaties te beschermen. Maar hoe ver vooruit kunnen wij eigenlijk denken in deze beslissingen? Hebben wij het denkvermogen om ook de denken aan onze achter-achter-achter-achterkleinkinderen en de wereld die zij van ons erven?

Goed voorouderschap

De filosoof Roman Krznaric daagt ons in zijn boek Goed Voorouderschap uit tot langetermijndenken: wij zijn maar kort op deze planeet, maar dragen ook verantwoordelijkheid voor de ongeboren generaties. Volgens het Zeven Generatie Principe van de Haudenosanee, een federatie van inheemse naties in Amerika, moeten alle beslissingen die nu gemaakt worden over energie, natuur en water, duurzaam zijn voor tenminste de aankomende zeven generaties. Volgens deze traditie betekent toekomstgerichtheid niet alleen dat wij de wereld vormen, maar hebben wij onze huidige wereld enkel te leen van de generaties die na ons komen.

In Japan bedachten onderzoekers een praktische manier om de toekomstgerichtheid van beslissingen beter bespreekbaar te maken. Bij plannen voor de vernieuwing van grote steden zoals Kyoto en Matsumoto kreeg de helft van de deelnemers een gele kimono aan om de bewoners van de stad in 2060 te representeren. Dit leidde tot een verschuiving van de discussie van de dagelijkse behoeften van huidige bewoners tot toekomstgerichte voorstellen. Ook mijn ziekenhuis, het Amsterdam UMC, benoemde voor het eerst een Future Generations Commissioner, Prof. Tessa Roseboom, die ervoor moet zorgen dat de belangen van de toekomstige generaties in de zorg en wetenschap worden behartigd.

We leven in spannende tijden. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde dat de Zwitserse overheid mensenrechten heeft geschonden door zich te weinig in te spannen tegen klimaatverandering en meer dan tachtigduizend mensen liepen de grootste Nederlandse klimaatmars ooit. Afgezien van de vele gemiste kansen, bracht de Klimaattop in Dubai wel de officiële oprichting van een klimaatfonds dat arme landen moet compenseren die geconfronteerd worden met de gevolgen van extreme weersomstandigheden door klimaatverandering. Dit geeft hoop, misschien hebben wij een kantelpunt bereikt waarin wij de wereld met betrekking tot de toekomst anders zullen inrichten? In elk geval is dit mogelijk het begin van een andere manier van denken.

Veranderkracht

Ook ik probeer hier als jonge onderzoeker en arts-in-spé een steentje aan bij te dragen. Samen met andere jonge activisten heb ik de Gezondheidszaak opgericht waarin wij onze veranderkracht voor een zorgzamere samenleving proberen te bundelen. Met zorgmedewerkers, studenten, activisten, patiënten, en vele anderen organiseren wij door heel Nederland publieksdialogen waar wij wetenschap, persoonlijke verhalen, en kunst verbinden om het te hebben over het recht op gezondheid, en hoe wij dit kunnen waarborgen, nu en in de toekomst.

Nu is het moment om onze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn van toekomstige generaties, dat zij lang zullen leven. Hoe kun jij je dagelijkse werk heroverwegen, om de belangen van toekomstige generaties mee te wegen?

Wil je meer leren over toekomstige generaties? 21 mei is er een gratis event bij de Institute for Advanced Study (IAS) in het Allard Pierson georganiseerd door Tessa Roseboom over hoe we toekomstgerichte beslissingen kunnen maken. Inschrijven kan via deze link