'Kwartier per dag woordjes stampen werkt het best'

Je zal maar allergisch zijn voor schaaldieren en op reis gaan naar China, zoals hersenonderzoeker en geheugenkampioen Boris Konrad van het Donders Instituut in Nijmegen. Gelukkig weet hij hoe je snel en goed een aantal woorden en uitdrukkingen kan opslaan, zodat elk restaurant op tijd gewaarschuwd is. Want dat is volgens hem de truc: probeer niet de hele taal te begrijpen, maar leer gewoon een reeks woorden uit je hoofd in de taal van jouw vakantiebestemming. En laat Konrad nou precies weten hoe je die vrij makkelijk in je geheugen krijgt.

Kan je kort uitleggen hoe ons geheugen werkt?

“We nemen van alles waar met onze zintuigen. Dat slaan we eerst op in ons kortetermijngeheugen. Het meeste gaat daarna verloren, maar sommige dingen zorgen ervoor dat we in ons brein een permanente verbinding maken tussen hersencellen of hersengebieden. Op die manier slaan we het op in ons langetermijngeheugen.

Dit is een hele simpele uitleg, want ons brein heeft niet één geheugen dat altijd hetzelfde werkt, maar meerdere geheugensystemen. Wat we zien en meemaken slaan we bijvoorbeeld anders op dan een tekst die we lezen. Veel van wat wij met onze ogen zien, onthouden we in grote lijnen. Dat merk je als je op vakantie gaat naar een plek waar je lang geleden al eens bent geweest. Hoewel je vooraf bijna niks meer lijkt te herinneren, kan het zijn dat je daar toch veel herkent.”

Hoe zit dit met taal: hoe onthouden we specifiek woorden of uitdrukkingen?

“Het ligt bij taal iets anders, omdat visuele input ons geheugen domineert. Als we informatie lezen die heel goed past in wat we al kennen, in onze structuur, dan sla je dat vrij makkelijk op. Ook wat juist heel sterk afwijkt, onthouden we goed. Dat laatste komt doordat een afwijking meestal wordt gekoppeld aan een emotie, zoals stress of geluk. Dit is evolutionair verklaarbaar: stress is een vorm van gevaar, dus dat moeten we in de toekomst vermijden.

Taal zelf is over het algemeen minder evolutionair bepaald. Taal is echt een menselijke uitvinding. Het is specifieker en gekoppeld aan kennis en begrip. Een woord leren in een nieuwe taal begint met het opslaan van de klank. We zijn goed in het structureren van taal, zeker als het een beetje lijkt op wat we kennen. Dus het geluid dat binnenkomt wordt vergeleken en op die manier verbonden aan bestaande concepten. Dit is meteen ook een valkuil voor woorden die op een woord lijken met een hele andere betekenis.”

Werkt dat dan heel anders dan bijvoorbeeld het onthouden van een boodschappenlijstje?

“Boodschappen zijn heel visueel en daardoor iets makkelijker om te onthouden. Maar ergens is het wel vergelijkbaar. Ik ben van oorsprong Duits. Als mijn vrouw in het Nederlands een lijstje boodschappen opsomt en ik kom vervolgens in een Duitse winkel, dan noem ik dat hele lijstje zo in het Duits op. Als de woorden dus eenmaal aan hetzelfde concept verbonden zijn, maakt de taal niet meer uit.”

Wat is de beste manier om snel nieuwe woordjes te leren?

“Probeer ezelsbruggetjes te bedenken die in je eigen structuur of systeem passen. Zoek iets in je moedertaal. Lijkt een woord op het woord dat je al kent? Dan is het makkelijk. Lijkt het niet, pak dan een deel van het woord, zoals de eerste lettergreep. Stel je dit woord voor in een beeld of gebeurtenis; zo koppel je het aan een emotie of aan je beeldgeheugen. Het woord voor ‘tafel’ in het Spaans is ‘mesa’. Dat lijkt niet, maar hier zit het woord ‘mes’ in. Beeld je in hoe dat mes op een tafel ligt.

Hoe vreemder dit soort verhalen, hoe beter. Zo activeer je meer geheugensystemen. Dat maakt het ook leuker dan simpelweg stampen. Er is altijd wel iets te bedenken. Het Engelse woord ‘autumn’ kan je afleiden naar auto – dan zie ik die auto rijden langs bruine herfstblaadjes op de weg.”

Hoeveel tijd hebben mensen nodig om zich een bescheiden woordenschat aan te meten?

“Het verschilt vast wel iets per persoon, maar ik denk dat iedereen met een kwartier per dag na een week al heel wat woorden kan leren. Probeer dan vooral niet heel veel woorden tegelijk te leren. Spreid het in kleine blokjes en probeer te herhalen en te gebruiken. Een kwartier per dag werkt beter dan in het vliegtuig naar Mallorca drie uur achter elkaar woordjes stampen.

Het is die herhaling die helpt. Dat kwartier per dag opsplitsen werkt nog beter. Dus tien minuten woorden leren, en dan dezelfde dag nog twee keer diezelfde woorden in drie minuten herhalen. Begin daarna pas met nieuwe woorden. Deze manier van werken hebben we in de praktijk getest door studenten vaak en snel te toetsen. We zagen na een paar weken echt betere resultaten. Op die manier leer je misschien wel minder woorden tegelijk, maar het blijft wel beter hangen.”

Ook verschenen in de Spoedcursus Toeristentaal: