Kun je leren in je slaap?

Allereerst moet de slaper natuurlijk niet wakker worden. Maar hoe weet je zeker dat de proefpersoon in slaap is? Talamini en Christa van der Heijden, promovenda bij het VU medisch centrum, laten me hun moderne mission control zien, waar ze met computers alle hersensignalen nauwkeurig in kaart brengen. “In perioden van 30 seconden worden de slapende mensen ‘gescoord’, waarbij we verschillende slaap- en hersenstaten categoriseren. Zo bestaat een normale slaapcyclus uit ongeveer 90 minuten. Een wakende staat wisselt af met diepe slaap en remslaap, in die volgorde. Deze cyclus herhaalt zich telkens weer tijdens de nachtrust”, vertelt Talamini.

Op het computerscherm zie ik duidelijk verschil tussen een wakend en slapend persoon. Het EEG-signaal van een wakend persoon heeft heel veel op elkaar volgende, heel kleine schommelingen. Van der Heijden legt uit dat deze oscillaties bij een slapend iemand veel groter en trager zijn.

“Dit komt doordat de hersencellen tijdens de diepe slaap synchroon actief zijn. Je kunt het vergelijken met een groep mensen (hersencellen) die in een kring staat (hersennetwerk) en allerlei dingen roept, terwijl jij probeert op te vangen wat ze zeggen (hersensignaal). Waar het groepje bij een wakend persoon door elkaar heen roept zonder duidelijke boodschap, vertoont een diepe slaper een ander patroon. Daarbij is het alsof diezelfde groep mensen op hetzelfde moment hetzelfde roept, in een bepaald ritme. Dan ontvang je een duidelijk signaal”, aldus Van der Heijden.

Ook valt op dat hersengolven van een wakend persoon en iemand in zijn of haar remslaap heel veel op elkaar lijken. Er is veel activiteit en weinig synchroniciteit. Tijdens je remslaap heb je namelijk heel actieve hersenen, maar een ‘verlamd’ lichaam. Door de vele hersenactiviteit tijdens de remslaap droom je ook het meest in dit slaapstadium. De dromen vertonen vaak filmische beelden die onrealistisch zijn, gevolgd door je snelle oogbewegingen, of rapid eye movements (rem). In de non-remslaap zijn de dromen vaak gedachte-achtiger en realistischer.

Examen

Goed, we weten wanneer de student die Deense vertalingen heeft gestampt slaapt. Wat is dan dat perfecte moment voor het afspelen van de woorden? De wetenschappers vertellen trots dat ze daarvoor een van de meest geavanceerde en specialistische technieken gebruiken. “De closed-loop stimulation kan hersengolven meten en precíes voorspellen. Zonder voorspelling ben je anders namelijk altijd te laat met het aanbieden van de woordjes”, zegt Van der Heijden.

Het verhaal wordt technischer in de mission control van het slaaplab. “Als we de slapers de woordjes willen laten onthouden, moeten we deze laten horen op een moment dat geheugenconsolidatie (het verstevigen van het brein, red.) het meest waarschijnlijk is. Deze momenten herkennen we in de hersensignalen, die we dan samen laten vallen met het aanbieden van de Deense woorden. Zo kunnen we geheugenconsolidatie sturen naar de door ons gekozen informatie”, aldus Talamini.

Na het wekken van de proefpersonen mogen ze eerst even rustig wakker worden in het ‘appartement’. De gel van de EEG-cap kan van het haar worden gewassen in de modern ingerichte, groene badkamer en zelfs een ontbijtje is geregeld. Daarna, tijdens het Deense ‘examen’, blijkt dat de slapers zich de woordjes die ‘s nachts zijn herhaald beter herinneren dan de woorden die niet zijn herhaald. En dat terwijl ze niets door hebben gehad. De nacht voor je volgende tentamen ook maar twee boxen bij het hoofdeinde zetten? Dat klinkt als muziek in de oren.