Hoe fijn zou het dan zijn, als je dankzij een paar simpele oefeningen nooit meer een bril of lenzen nodig hebt. Kun je je ogen trainen, of is dit te mooi om waar te zijn?
“Dat ligt eraan wat je onder ‘trainen’ verstaat”, vertelt oogarts Caroline Klaver. “Als je daarmee doelt op dat kinderen elke twintig minuten ver weg kijken, dan heeft dat zeker zin. Maar het is niet zo dat je de oogspieren kunt trainen om scherper te zien.” Om dat te begrijpen, kijken we eerst naar waarom sommige mensen eigenlijk een bril nodig hebben.
Buitenspelen
Baby’s hebben bij hun geboorte een sterkte van ongeveer +2. Zij spannen hun lens aan om dingen dichtbij scherp te zien. “Hun ogen zijn nog klein en rond, waardoor het brandpunt van invallende lichtstralen achter het netvlies valt.” Naarmate kinderen ouder worden, worden hun ogen steeds iets langwerpiger en valt het brandpunt precies op het netvlies. Het oog stopt normaal gesproken met groeien als kinderen ongeveer vijftien jaar zijn.
Wanneer kinderen op jonge leeftijd veel en langdurig dichtbij kijken – naar een boek of scherm – bestaat de kans dat hun ogen sneller groeien. Dan valt het brandpunt al op jongere leeftijd precies op het netvlies. Hun ogen kunnen wel doorgroeien tot hun vijfentwintigste . “De ogen worden te langwerpig, waardoor het brandpunt voor het netvlies valt.” Deze mensen hebben een ‘min’-bril nodig om veraf goed te zien.
Dit kan deels voorkomen worden als kinderen regelmatig in de verte kijken, bijvoorbeeld door buiten te spelen. “Na twintig minuten lezen of op een screen kijken, eerst twintig seconden ver weg kijken voordat je verder leest.” Veel kinderen in Nederland halen de aanbeveling van twee uur per dag buitenspelen niet. Op zesjarige leeftijd komen kinderen volgens Klaver nog enigszins bij deze aanbeveling in de buurt. Tenminste, in de zomer en lente. “Op negenjarige leeftijd lukt dit gemiddeld gezien niet meer, en daarna gaat het alleen maar verder bergafwaarts.”
Studenten
Maar ook wie als kind geen sterkte heeft opgelopen, is nog niet uit de gevarenzone. Er bestaat namelijk ook ‘studentenbijziendheid’. Daar kunnen jongvolwassenen last van krijgen, wanneer ze tijdens hun studententijd plotseling hele dagen met hun neus in de boeken of achter een scherm zitten. Na je vijfentwintigste is dat voorbij. “Dan zullen je ogen, net zoals je lichaamslengte, niet verder meer groeien.”
Ook voor volwassenen is het goed om regelmatig naar buiten te kijken. Maar oogoefeningen, zoals naar links en rechts kijken of rondjes met je ogen draaien, hebben geen invloed op je zicht. “Die spieren die je ogen ronddraaien hebben niets te maken met hoe scherp een beeld op je netvlies valt. Je kunt wel ooggymnastiek (trainen van oogspieren) of oogyoga (ontspannen van oogspieren) doen ter ontspanning, maar je zult er niet scherper door gaan zien.”
Averechts effect
Zelf heb ik een bril met een beperkte sterkte. Het overkomt me weleens dat ik een dag de deur uitga zonder bril. Gedurende de dag begin ik dan vaak toch wat scherper te zien. Hoe zit dat dan? “In je ogen verandert er dan weinig. Het brandpunt valt niet opeens op een andere plek, als je voor langere tijd je bril niet op hebt. Het zijn je hersenen die zich hierop aanpassen.” Dit kost extra energie, waardoor je je aan het einde van de dag vaak een stuk vermoeider bent dan normaal.
Ook wordt soms beweerd, dat je je sterkte beter niet helemaal kunt corrigeren. Zodat je ogen minder snel achteruitgaan, zo is het idee. “Dat is onzin, en kan – als je ogen nog niet volgroeid zijn – zelfs averechts werken.” Wanneer je onvoldoende corrigeert voor je sterkte, dan valt je brandpunt – in het geval van een min-afwijking – voor je netvlies. Dat zorgt ervoor dat er een onscherp beeld op je netvlies valt. “Je lichaam registreert alleen dat het beeld onscherp is, en zal net als tijdens de eerste jaren van je leven alleen maar verder blijven doorgroeien. Terwijl het brandpunt nu al voor je netvlies valt. Hierdoor zal je sterkte alleen maar verder toenemen.”